Arama
Akdeniz’de bir Türk adası: Girit
Dünya tarihi için önemli bir noktada bulunan Akdeniz, tarihin her döneminde dünyanın siyasi, ticari ve iktisadi gelişmelerine yön verecek kadar derinlikli bir konuma sahiptir. Bu büyük denizde bulunan önemli stratejik nokta Girit, Osmanlı'nın fethinden sonra büyük bir değişime uğrayarak Türk-İslam medeniyetinin izlerini taşıyan bir ada haline gelir. Gelin, tarihte birçok devletin istilasına ve akınına uğrayan bu adanın tarihine birlikte bakalım.
Halepa mukavelenâmesi
🔷 Osmanlı'nın verdiği tüm imtiyazlara rağmen Hıristiyan tebaa memnun olmayarak Yunanistan'ın destekleriyle adada silahlanmaya başlar.
🔷 "93 Harbi" olarak anılan Osmanlı-Rus savaşını fırsat bilen Girit'teki isyancılar yeniden ayaklanır. Bu isyanlar sonucunda 1878 yılında imzalanan "Halepa mukavelenâmesi" ile Girit valisi Hıristiyan olacaktır. Fakat bununla da yetinmeyen Rumlar, büyük devletlerin destekleriyle adada karışıklık çıkarmaya uzun yıllar devam eder.
🔶 Adanın Osmanlı'nın elinden tam olarak çıkışı Balkan Savaşı sonrası gerçekleşir. Osmanlı Devleti savaşta yenik düşünce, Girit 1913 yılında Londra ve Bükreş Antlaşmaları'yla kesin olarak Osmanlı Devleti'nden ayrılarak Yunanistan'a bağlanır.
Girit'in nüfusundaki büyük değişim
🔷 Yunanistan'ın gerçekleştirdiği katliamlardan ve baskılardan sonra Girit'teki Müslümanlar, Anadolu'ya göç etmeye başlar. Bu göç dalgası sonrası adanın nüfusu tersine döner.
🔷 1881 yılında 73.487 olan Müslüman nüfus, 1911 yılında 27.852'ye kadar düşer. Ortodoks Rum nüfusu 1881 yılında 204.781 iken, 1911 yılında 307.812'ye çıkar.
🔷 Bu büyük nüfus değişimi, Girit'teki insanların zorla yerlerinden çıkarıldığını, Osmanlı'nın hoşgörü politikasının aksine Yunanların uyguladığı zulüm politikasının açık delilidir.
Girit'te vakıf eserleri
🔷 Girit'te bulunan camiler;
➡ Vâlide Sultan Camii
➡ İbrâhim Han Camii
➡ Fâzıl Ahmed Paşa (Vezir Camii)
➡ Mahmud Kethüdâ Camii
➡ Yeniçeri Ağası Abdurrahman Paşa (Ağa Camii)
➡ Defterdar Ahmed Paşa (Defterdar Camii)
➡ Kethüdâ İbrâhim Paşa Camii
➡ Ahmed Paşa Camii
➡ Melek İbrâhim Paşa Camii
➡ Kaptan Kaplan Mustafa Paşa Camii
🔷 Evliya Çelebi'nin Seyahatname'de verdiği bilgiye göre adada on sekiz cami, yetmiş bir mahalle mescidi, pek çok köy ve kale mevcut idi.
🔺 Adada bulunan camilerin bir kısmı kiliseye çevrilirken bir kısmı Yunanistan'ın baskıları nedeniyle bugün kullanılmaz haldedir.
Girit'teki vakıf eserleri
🔷 Bir vakıf medeniyeti olan Osmanlılar, fethettiği bölgelerde hayır maksadıyla vakıf eserleri inşa ederler. Dönemin insanının inceliğini ve güzelliğini yansıtan bu eserler, toplumsal birliktelik için çok önemli işlevlere sahiptir. Sultanlar şehirlere cami, tekke, hamam, medrese, imaret, çeşme, sebilhane, köprü, muallimhane gibi halkın yararına yapılar inşa ederek hayırda bulunurlar.
🔷 Girit Adası Valide Hatice Turhan Sultan'ın ihya ettiği bir mekandır. Sultanın Girit'te iki tane büyük eseri vardır. Girit'in Resmo şehrinde Valide Sultan Camii ile bir sıbyan mektebi inşa eder. Diğer eserini ise Girit'in baş şehri sayılan Kandiye'de inşa ettirir.
➡ Hatice Turhan Sultan kimdir?
Osmanlı padişahı Sultan İbrahim'in eşi ve IV. Mehmet'in annesidir. Osmanlı tarihinde en uzun Valide Sultan olan kişidir.
Ecdadın cömert hanım Sultanları
Günümüzde Girit
🔷 Yunanistan'da, Türk-İslam mimarisine ait on binin üzerinde eser ve kalıntı bulunuyor. Bugün Yunanistan'ın her yerinde olduğu gibi Girit'te de Türk izleri kasıtlı olarak yok edilmeye çalışılıyor. Osmanlı'dan kalma eserlerin çoğu, amacı dışında kullanılıyor.
🔶 Bazı camiler kiliseye dönüştürülürken,uygunsuz amaçlar için kullanılan camiler dahi mevcut. Ülkede Osmanlı döneminden kalma çok sayıda eski yapı da adalet sarayı, vilayet konağı gibi hizmet binalarına dönüştürüldü.