Arama
Ayasofya'daki padişah türbeleri
Osmanlı'nın fetih camisi Ayasofya, bünyesinde barındırdığı padişah türbeleriyle de ayrı bir öneme sahiptir. Tarih boyunca iki büyük imparatorluğa tanıklık eden bu eşsiz mabed, ayrıca bir "hanedan mezarlığı" hüviyeti de taşıyor. Ayasofya'ya defnedilen ilk padişahın kim olduğunu biliyor musunuz? Peki ya, Osmanlı'da ilk defa şahsı adına ayrı bir türbe yapılmayan padişahın hangisi olduğunu?
17. yüzyılın başlarında vefat eden III. Mehmed de Ayasofya'nın bahçesine gömüldü. Sultan'ın Ayasofya'ya defnedilmesinin emrini vefatından sonra I. Ahmed verdi. I. Ahmed'in emriyle Mimarbaşı Dalgıç Ahmed Ağa tarafından 1604'te türbenin inşasına başlandı, Başmimar Sedefkâr Mehmed Ağa tarafından da 1608'de tamamlandı.
Türbe Ayasofya Camii avlusunda Sultan II. Selim Türbesi'nin güneyinde köşebaşında konumlandırıldı.Türbede ayrıca III. Mehmed'in eşi Handan Sultan, III. Murad'ın kızları ve I. Ahmed'in kızları ile şehzadeleri yatmaktadır.
Türbenin mimari özellikleri
Türbe Sekizgen plana sahip olan yapı çift kubbe ile örtülmüştür. Türbedeki ikinci sıra pencerelerin alt hizasına kadar duvarlar çinilerle kaplanmıştır. Yazılı ve bitkisel dekorlu çiniler XVII. yüzyılın başına tarihlendirilen sır altı tekniğinde İznik çinileridir. Düz yeşil renkli panoları oluşturan çiniler ise renkli sır tekniğindedir. En üstte lâcivert zemin üzerine beyaz renkte sülüs hatlı Cum'a Sûresi'nden âyet kuşağı bütün mekânı çevreler. Kitâbenin sonunda dilimli bir rozet içinde kırmızı zemin üzerine beyaz harflerle hattat imzası bulunmaktadır.
Ayasofya'da türbesi bulunan I. Mustafa'nın ise ilginç bir hikayesi vardı. Erhan Afyoncu'nun aktardığına göre, I. Mustafa tahttan indirildikten sonra 15 yıl boyunca sarayda hapis tutuldu. 20 Ocak 1639'da bir sara kriziyle vefat etti. Evliya Çelebi'nin naklettiğine göre Sultan'ın ölümünden sonra cenazesi 17 saat musalla taşında kaldı. Cenazesinin gömüleceği bir yer arandı. İstanbul'da o sırada mevcut selâtin türbelerinin hiçbirinde yer bulunmadığı gerekçesiyle Osmanlı tarihinde farklı bir gelenek başlamış oldu. Evliya Çelebi'nin babası saray kuyumcusu Mehmed Zılli'nin tavsiyesiyle Ayasofya'nın eski vaftizhanesine Hasbahçe'den toprak getirtilerek defnedildi.
Ayasofya camiye dönüştürülünce vaftizhane kandil yağlarının depolandığı bir ambar haline getirilerek iki yüzyıl kadar böylece kullanıldıktan sonra XVII. yüzyılın ilk yarısı içinde türbeye çevrilmiş oldu. Osmanlı'da ilk defa bir padişaha ayrı bir türbe yapılmadı.
Naîmâ Tarihi'nde I. Mustafa'nın "Ayasofya hareminde kapıya muttasıl kable'l-feth bina olunmuş bir kubbe-i âliyede" defnedildiği şeklinde zikredilir.
Evliya Çelebi, "Bu kubbe içinde medfun olanların hepsi kadın sultanlardır" dedikten sonra türbede Sultan I. Ahmed'in kızları, Bayram Paşa'nın zevcesi Hanzâde Sultan ile Kenan Paşa'nın zevcesi Âtike Sultan'ın ve IV. Murad'ın kızı, Melek Ahmed Paşa'nın zevcesi olup doğum yaparken 1659 yılında ölen İsmihan Kaya Sultan'ın kabirlerinin bulunduğunu bildirir.
Sultan I. Mustafa ile Sultan İbrâhim'in türbesi olan bu mezar binası daha çok Sultan İbrâhim Türbesi adıyla tanınır.
Türbenin mimari özellikleri
Yapı, vaftizhâne olarak mimarisi bakımından benzer binaların en büyük ölçülü olanlarındandır. Türbeye dönüştürüldüğünde bazı değişikliklere uğramıştır.
Türbede XVIII. yüzyılın ikinci yarısında, belki de 1766 depreminin arkasından girişin önüne barok üslûbunda kemerli bir sundurma ile bir türbedar odası eklenmiş veya daha önceden var olan bu unsurlar o yılların sanat akımına uygun biçimde yenilenmiştir.