Arama
Bakü’nün 'bir asır' öncesine uzanan bağımsızlık öyküsü
Bundan tam bir asır önce Azerbaycan halkı, Çarlık Rusya'nın yıkılması sonucu bağımsızlığını ilan etmiş ve Müslüman Doğu'nun ilk demokratik cumhuriyetini kurmuştu. Bağımsızlıklarını ilk olarak Osmanlı'nın tanıdığı bu genç devletle, Ermeni ve Bolşevik tehditlerine karşı bir anlaşma yapıldı. Nuri Paşa komutasındaki Kafkas İslam Ordusu, bu tehditlere karşı Azerbaycan'ın yardımına koştu. İki ülkenin "tek millet" olma anlayışının temeli, daha o günlerde atıldı. Bugün ise Cumhurbaşkanı Erdoğan, Bakü'nün Ermeni ve Bolşevik çetelerinden kurtuluşunun 100'üncü yıl dönümü için düzenlenen kutlamalara katılmak üzere Bakü'ye gitti.
Dönemin deneyimli kişilerinden oluşan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin Nümayende Heyeti, çok zorlu şartlarda Paris'e ulaşmış ve çalışmalara başlamıştı.
Nümayende Heyeti, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını ve sınırlarını Paris Barış Konferansı'na teşrifte bulunan devlet başkanlarına sundu. Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra büyük devletlerin rızası ile kurulması öngörülen devletlerin içerisinde, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin yer almasını sağlamaya çalıştı.
Azerbaycan'da, kısa sürede ekonomi, eğitim, din ve vicdan özgürlüğü alanında reformlar yapılarak, ülke tarihinde ilklere imza atıldı. "Cumhuriyetin İstiklâl Bildirisi"nde, ırk, din, mezhep ve cinsiyet farkı gözetmeksizin tüm yurttaşlara eşit haklar tanındı.
Azerbaycan, Müslüman Doğusunda "kadınlara seçme hakkı tanıyan" ilk ülke oldu. Ülkenin kendi para birimi ve posta pulları tedavüle girdi; Devlet Bankası ve Bakü Devlet Üniversitesi kuruldu.
Dış tehditlere karşı 26 Haziran'da Azerbaycan kendi ordusunu kurdu ve bu ordunun oluşumunda Osmanlı subayları önemli rol oynadı. Hükümetin 27 Haziran 1918'de aldığı kararla Türk dili, devlet dili olarak ilan edildi, daha önce çoğunda Rusça eğitim yapılan ortaokullarda Türkçe eğitim yapılması zorunlu kılındı.
7 Aralık 1918'de, 120 sandalyelik parlamento faaliyete başladı. Ülkedeki tüm siyasi parti ve etnik grupların temsil edildiği parlamento, faaliyet gösterdiği 17 ay süresince 230 yasa tasarısı kabul etti.
Azerbaycan Cumhuriyeti, 28 Nisan 1920'de Sovyet ordusunun ülkeyi işgaliyle son buldu. Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla 18 Ekim 1991'de tekrar bağımsızlığını ilan eden Azerbaycan, 1918-20 yıllarında faaliyet gösteren Azerbaycan Cumhuriyetinin varisi olarak kabul ediliyor.
Trablusgarp ve Balkan savaşlarına katılan, Sarıkamış Harekâtında bulunan ve Bakü'yü işgalden kurtardığı için "Bakü Fatihi" olarak anılan Nuri (Killigil) Paşa, Enver Paşa'nın kardeşi; Kut'ül Amare Zaferi fatihi Halil (Kut) Paşa'nın da yeğeniydi.
Birinci Dünya Savaşı'nda Enver Paşa tarafından, yerli halkı teşkilatlandırarak İtalyan ve İngilizlere karşı savaşmak üzere Trablusgarp'a gönderilen Nuri Paşa, başarılarından dolayı 1918'de 28 yaşındayken yarbay rütbesine terfi ettirildi.