Arama
Balkanlarda İslam nasıl yayıldı? Osmanlı'nın Rumeli'ye geçişi...
Osmanlı'nın Balkanlara geçişi, Bizans'ın iç karışıklıklar yaşadığı; Sırp İmparatorluğu'nun zayıfladığı, Macaristan ve Venedik'in yayılma politikası güttüğü bir döneme rastlar. İki büyük devletin yayılma politikası, hem siyasi ve askeri anlamda hem de Katolikliği temsil etmesi bakımından bölgeyi tehdit etmektedir. Osmanlı, bu devletlere karşı bölgede mücadele etmiş; Balkanlarda gerçekleştirdiği fetihlerin ardından iskân politikası ile bu coğrafyada hâkimiyetini sürdürmüştür. Osmanlı'nın Bizans'ın ardından gerçekleştirdiği adaletli idare biçimi, gayrimüslimlere sağladığı güvence, İslami anlamda gönül çelme politikası ve dini eğitim sağlayacak kurumları inşa etmesi, Balkanlarda İslam'ı yaygınlaştıran unsurlardır.
Balkanlarda İslam'ın yayılmasında etkili olan unsurlardan biri de Osmanlı'da din eğitiminin verilme biçimidir.
💠
🔸 Balkanlarda devlet idaresi altında düzenlenen İslam'a dair ilmi eğitimler, camilerde imamlar tarafından gerçekleştirilen vaazlar, mekteplerde ve medreselerde verilen din dersleri ile gerçekleştirilmiştir.
🔸 Camilerde cemaate günlük hayatta İslam'a dair pratik dini bilgiler verilmiştir.
🔸 Bir yüksekokul olarak faaliyet gösteren medreselerde ise dini eğitim, din âlimleri yetiştirmeye yöneliktir.
🔸 Bunun yanında İslami literatürün oluşmasında kurulan tekkeler ve klasik tasavvuf eserleri de etkili olmuştur.
🔸 Osmanlı döneminde eğitim kurumu olarak faaliyet gösteren tekke, medrese ve mekteplerin dağılımı şu şekildedir:
Bosna Hersek'te: 75 tekke, 76 medrese, 874 mektep, 2 daru'l-kurra, 2 rüşdiyye ve 6 kütüphane.
Arnavutluk'ta: 144 tekke, 28 medrese, 111 mektep.
Kosova'da: 24 tekke, 15 medrese, 26 mektep.
Makedonya'da: 77 tekke, 67 medrese, 132 mektep, 5 kütüphane, 4 daru'l-kurra.
Sırbistan'da: 80 tekke, 68 medrese, 121 mektep, 4 daru'l-kurra.
🔍 Kaynak: Rumeli Araştırmaları Dergisi
Osmanlı'nın himayesinde bulunan Balkan topraklarında pek çok medrese inşa edilmiş; bu medreselerde tanınmış âlimler ders vermişlerdir.
💠
🔸 Balkanlarda kurulan bu ilmi eğitim kurumları, bölgede İslami düşüncenin oluşmasını ve gelişmesini sağlamıştır.
🔸 Söz konusu medreseler, kendi klasik yöntemleriyle Osmanlı tarzı eğitim vermişlerdir.
🔸 Osmanlı zamanında İslami literatür, tefsir, hadis, kelâm, fıkıh, usul, tasavvuf, tabakat, edebiyat (Türkçe, Arapça ve Farsça şiirler), Arapça dil bilgisi, coğrafya, zooloji, matematik, mantık ilimleri ve seyahatnamelerden oluşmuştur.
🔸 Medreselerde okutulan dersler ve faydalanılan eserler şu şekildedir:
Tefsir: Kadı Beyzavi'nin Envâru't-Tenzîl ve Esrâru't-Te'vil'i, Zemahşerî'nin el-Keşşâf'ı" ve Süyûtî'nin Tefsiru'l-Celâleyn'i.
Kelam: el-Îcî'nin Şerh-i Mevâkıf'i ile Kadı Beyzavi'nin Tevâli'u'l- Envâr'ı.
Mantık: Porphyrios'un İsagoci'si, Kadı Siraceddin Mahmud el-Urmevî'nin Şerhu Metali'i ve Molla Fenarî'nin Fenârî'si.
Fıkıh: Merginânî'nin el-Hidâye'si, İbn Abidin'in Reddü'l-Muhtâr ale'd-Dürri'l-Muhtâr'ı ve Halebî'nin Mültekâ'sı.
Hadis: Buhârî'nin el-Câmiu's-Sahîh'i, Hüseyin b. Mesud el-Begavî'nin Mesâbihu's-Sünne veya "Mişkât" da denen Mişkâtü'l-Mesâbih'i ile Kadı İyâz'ın Kitabu'ş-Şifa's
Balkanlarda İslami literatürün oluşmasında etkili olan bir diğer unsur ise tekke ve tarikatların etkisiydi.
💠
🔸 Zira dini terminolojinin büyük kısmı, tekkelerde kullanılan Osmanlı Türkçesindeki kavramlardan oluşmaktaydı.
🔸 Yine Balkan coğrafyasında din âlimleri yetiştiren medreselerin yanı sıra İslami literatür "edebiyat derneği" olarak faaliyet gösteren dernekler sayesinde de gelişmiştir.
🔸 Bu derneklerde Mevlana'nın Mesnevi eseri, Kur'an-ı Kerim'in tercümesi gibi faaliyetler gerçekleştirilmiş; Arapça, Farsça ve Türkçeden pek çok eser çevrilmiştir.
🔸 İslam'ın yayılması ve İslam düşünce yapısının oluşması bu sayede sağlanmış ve bu zemin üzerinden gelişmiştir.
#Osmanlı'nın Bizans'ın ardından gerçekleştirdiği adaletli idare, gayrimüslimlere sağladığı güvence, İslami anlamda gönül çelme politikası ve dini eğitim sağlayacak kurumları inşa etmesi, Balkanlarda #İslam'ı yaygınlaştırdı... https://t.co/yZZ4u3PHHp