Arama
Batı Akdeniz’e imzasını atan Macar Reis'in 7 haritası
Akdeniz'i kasıp kavuran, Osmanlı reislerinden Ali Macar, savaşçılığının yanı sıra deniz bilimlerinde de üstün bilgilere sahipti. 16'ncı yüzyılda yaşamış ünlü Türk denizcisi Ali Macar Reis, yapmış olduğu haritalar ve denizcilik konusundaki çalışmaları ile tanındı. Sizler için Macar Reis'in, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Hazine Kitaplığı'nda bulunan ve yedi haritadan oluşan dünyaca ünlü atlası hakkındaki bilgileri derledik.
Ali Macar Reis'in dünyaca ünlü Atlası, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Hazine Kitaplığı'nda bulunur ve yedi haritadan, 18 sayfadan oluşur. Bunlar: "Karadeniz", "Doğu Akdeniz ve Ege", "İtalya", "Batı Akdeniz ve İber Yarımadası", "İngiliz Adaları ve Avrupa'nın Atlantik kıyıları", "Ege Denizi, Batı Anadolu, Yunanistan" ve "Dünya" haritalarıdır.
Haritalar yedi çift sayfa üzerinde 31x43 santimlik alanı kaplar. Deri parşömen üzerine çizilmiştir. Atlasta yer alan ilk altı harita, XVI. yüzyıl Osmanlı deniz haritalarının tipik örneğidir. Sonuncusu bir Dünya haritasıdır. Atlasta bulunan ilk altı harita, portolonların tipik özelliklerini taşır ve tamamında on yedi adet rüzgar gülü bulunur. Dünya haritası ve ikinci Ege Haritası dışında, önemli kentler ve kaleler, renkli basit minyatürlerle gösterilmiştir. Kentlerin adları siyahla yazılmış ve böylece portolonlarda önemli limanların kırmızı ile yazılması kuralının dışına çıkılmıştır. Haritaların tamamı kuzeye yönlendirilmiş ve siyasi sınırlarla ilgili hiç bir bilgi verilmemiştir.
Atlas, dönemine ait kahverengi bir cilde sahiptir. Ön ve arka kapakların ortasında, Osmanlı cilt sanatının süsleme öğesi şemse bulunmaktadır. Kapakların kenarı ayrıca altın yaldız ve cetvel ile çevrelenmiştir. Ön cilt kapağının iç yüzündeki ebrunun üst kenarında, "Bu harita Ali Macar'ındır, gaflet olunmaya" notu yer almaktadır.
İbn Havkal'in el-Mesâlik ve'l-memâlik adlı eserinde Irak ile İran'ın bir bölümünü gösteren haritanın da yer aldığı iki sayfa
Osmanlılardaki haritacılık terminolojisi İslam literatüründen gelen levh, tersim, tasvir. sfiret. resm, resm-i harita, levhu'r-resm gibi tabirlere. Batı'dan doğrudan alınan harta, hartı, karti, karta, papamonta ( İtalyanca mappa mundi= dünya haritası) gibi yenilerinin eklenmesiyle teşekkül etti.
İdrîsî'nin Nüzhetü'l-müştâḳ fi'ḫtirâḳi'l-âfâḳ adlı eserindeki dünya haritası
Harita kelimesinin Anadolu Türkçesi'nde harta, hartı şeklinde kullanımı muhtemelen Piri Reis ile gelişti ve zamanla anlamca karşılanmasına yönelik yeni fikirler de ortaya atıldı. Kâtib Çelebi, "resm-i harita"yı genelde yaptığı gibi "harta resmi" şeklinde Türkçeleştirdi; daha sonra harta ve resm kelimelerinin sık sık birbirinin yerine kullanıldığı görülür.