Arama
Bir medeniyetin kökü olarak Türk evi
İslamiyet sonrası 12. yüzyılda Anadolu'ya gelen ve yerleşik düzene geçen Türkler önceleri mevcut olan eski evleri kullandılar. Fethedilen kentlerde kentlerin eteklerine, surların dışına yerleştirilen göçerler kendilerine özgü şehirler oluşturdular. Taş ve kerpiçten çok ahşap malzeme kullanmaya yatkın olan göçer Türklerin çadırdan eve geçiş süreci yaklaşık 400 yıl sürdü. Peki, hem Osmanlı toplumunu oluşturan ve bir medeniyeti taşıyıp bugüne getiren Türk evi nedir, özellikleri ve dinamikleri nelerdir?
🔸 Türk evinin en önemli öğesi odadır. Gözlemleyebildiğimiz bütün dönemlerde nitelikleri çok az değişir.
🔸 Her oda oturulabilir, yatılabilir, yıkanılabilir, yemek yenilebilir ve hatta yemek pişirilebilir bir düzene sahiptir.
🔸 Oda düzeni göçebelikten kalma alışkanlıklar üzerine kuruludur. Çadırda ortada olan ocak, evde odanın bir duvarına dayanmış böylece dumanı kolaylıkla dışarı atılır. Mangal ise tıpkı bir ocak gibi ortadadır.
🔸 Odadaki eylemler taşınabilir eşyalar ile sağlanır. Eylem bitince eşya ortadan kaldırılır. Yataklar yüklüklere, sofra, sini, tahta tabla ve sofra bezi yemek yendikten sonra dolaplara kaldırılır.
🔸 Yatma ve yemek yeme eylemleri için odanın ortası her zaman boş bir yer olur. Oturma eylemi için duvar kenarlarında sedirler vardır.
🔸 Bu düzen çadırda da oda da aynıdır. Tek fark, odada eylemler için ayrılan bölgelerin bölmeler ve kademelerle ayrılmasıdır.
🔸 Plan şemaları gelişim aşamasına göre dış /açık sofalı, iç sofalı, orta sofalı, köşe sofalı, dış/kapalı sofalı tipler olarak sınıflanır.
🔸 En eski örnekler olan hayatlı/dış/açık sofalı evler köşklü ve eyvanlı uygulamalarla çeşitlendirilir. İç ve orta sofalı evler daha geç dönemlerde ortaya çıkar.
Mimar Sinan'ın 3 eseri: Şehzade, Süleymaniye ve Selimiye camileri
🔸 En az iki katlı olan Türk evinde üst kat yaşam katı, zemin kat ise servis ve depo katı olarak kullanılır.
🔸 Çıkmalarla sokağa taşan ve pencerelerle dışa açılan ahşap üst kat, hareketli bir görünüm sunarken, ahşap ve tuğla kırışık şekilde yapılan zemin kat ise oldukça yüksek ve dışa kapalıdır.
🔸 Üst kat ile zemin kat arasına kışlık kat olarak kullanılan basık bir ara katın eklendiği örneklerde görürüz.
🔸 Bütün bu özellikler hem halk evlerinde hem de zengin kişilerin ya da yöneticilerin evlerinde de aynıdır. Mal sahiplerinin zenginliği sadece odaların sayısına ve süslemeye etki eder.
🔸 En belirgin yapım sistemi ahşap çatkı arası kerpiç, ahşap veya tuğla dolgulu olan ya da çatkı arasının dolgusuz bırakılarak çatkı üzeri bağdadi çıta yapıldığı örneklerdir.
🔸 Türk evinde ana yapım malzemesi ahşap, yapım yöntemi olarak da ahşap çatkı seçilir. Bu yöntem bir geleneğin devamı olduğu kadar, ormanlık bitki örtüsüne de uygundur. Ayrıca bölgenin deprem alanı olması dolayısıyla yararlıdır.
🔸 Dolgu malzemesi yörede kolay bulunan bir malzeme olabilir. Bu yöntemde ahşap yapı detayları basit olup, çadır gibi çabuk kurulmaya elverişlidir.
🔸 Yığma ahşap yapı yöntemi ahşap yönteme göre daha çok ahşap malzeme gerektirdiği için ahşabı az yöreler için uygun bir yöntem değildir.
Çatkı: Mimarlıkta ahşap yapım sisteminde iskelet oluşturan ana strüktüre verilen addır.