Arama
Bir medeniyetin kökü olarak Türk evi
İslamiyet sonrası 12. yüzyılda Anadolu'ya gelen ve yerleşik düzene geçen Türkler önceleri mevcut olan eski evleri kullandılar. Fethedilen kentlerde kentlerin eteklerine, surların dışına yerleştirilen göçerler kendilerine özgü şehirler oluşturdular. Taş ve kerpiçten çok ahşap malzeme kullanmaya yatkın olan göçer Türklerin çadırdan eve geçiş süreci yaklaşık 400 yıl sürdü. Peki, hem Osmanlı toplumunu oluşturan ve bir medeniyeti taşıyıp bugüne getiren Türk evi nedir, özellikleri ve dinamikleri nelerdir?
🔸 Hayat sözcüğü Arapça avlu anlamına gelen "hiyatta" sözcüğünden gelir.
🔸 Yani Türk evinde Suriye ve Lübnan evlerindeki avlunun yerine yarı açık bir mekan olan hayat kullanılır.
🔸 Türk evinin en erken örneklerinden olan açık sofalı/hayatlı evlerde temel oluşum, birinci kat odalarının önünde yarı açık bir mekan olan hayatın varlığıdır.
Türk evi;
🔸 Özgün oda düzenine,
🔸 Belirli plan şemalarına,
🔸 Çok katlı yapılanmaya,
🔸 Özgün yapım sistemine
🔸 Geniş saçaklı ve 4 yöne eğimli çatı düzenine sahiptir.
Osmanlı'nın mimari şaheseri: Selimiye Cami'nin bilinmeyenleri
🔸 Türk evinin en önemli öğesi odadır. Gözlemleyebildiğimiz bütün dönemlerde nitelikleri çok az değişir.
🔸 Her oda oturulabilir, yatılabilir, yıkanılabilir, yemek yenilebilir ve hatta yemek pişirilebilir bir düzene sahiptir.
🔸 Oda düzeni göçebelikten kalma alışkanlıklar üzerine kuruludur. Çadırda ortada olan ocak, evde odanın bir duvarına dayanmış böylece dumanı kolaylıkla dışarı atılır. Mangal ise tıpkı bir ocak gibi ortadadır.
🔸 Odadaki eylemler taşınabilir eşyalar ile sağlanır. Eylem bitince eşya ortadan kaldırılır. Yataklar yüklüklere, sofra, sini, tahta tabla ve sofra bezi yemek yendikten sonra dolaplara kaldırılır.
🔸 Yatma ve yemek yeme eylemleri için odanın ortası her zaman boş bir yer olur. Oturma eylemi için duvar kenarlarında sedirler vardır.
🔸 Bu düzen çadırda da oda da aynıdır. Tek fark, odada eylemler için ayrılan bölgelerin bölmeler ve kademelerle ayrılmasıdır.
🔸 Plan şemaları gelişim aşamasına göre dış /açık sofalı, iç sofalı, orta sofalı, köşe sofalı, dış/kapalı sofalı tipler olarak sınıflanır.
🔸 En eski örnekler olan hayatlı/dış/açık sofalı evler köşklü ve eyvanlı uygulamalarla çeşitlendirilir. İç ve orta sofalı evler daha geç dönemlerde ortaya çıkar.
Mimar Sinan'ın 3 eseri: Şehzade, Süleymaniye ve Selimiye camileri