Arama
Dünya tarihine yön veren Endülüs alimlerinin buluşları
Yaklaşık 700 yıl süre varlığını devam ettiren Endülüs, yetiştirdiği âlimlerle ilim konusunda öncü oldu. Avrupa'da cerrahlığı sadece berberlerin ve kasapların yapabildiği bir dönemde Müslüman alimler, yeni cerrahi aletleri bulup günümüzde dahi kullanılabilecek bilimsel yeniliklere imza atmıştı.
10 yüzyılda Kurtuba yakınlarındaki Medinetüzzehra şehrinde doğan Zehravî, Kurtuba Üniversitesi'nde eğitim gördü. Çok iyi bir cerrah olan Zehravi, Halife III. Abdurrahman tarafından saraya başhekim olarak tayin edildi.
Cerrahînin müstakil bir bilim dalı haline gelmesi onun sayesinde oldu. Zehravî, dönemine kadar başarılamamış cerrahî ameliyatlar yapıp, yeni cerrahî aletler keşfetti.
Tıp alanında yazdığı 1.500 sayfalık et-Tasrif kitabı onun tıbbı bizzat uygulayan büyük bir hekim ve cerrah olduğunu gösterir. 17. yüzyılın sonlarına kadar Avrupa tıp okullarında ders kitabı olarak okutulan bu eser onun kullandığı cerrahî aletlerin tariflerinin yanı sıra bu aletlere ait resimlerin de bulunduğu ilk kitaptır.
Sayısı 200'e ulaşan bu cerrahî aletlerin birçoğu daha önce hiçbir ameliyatta kullanılmamış yeni aletlerdir. Sonraki yıllarda Venedik'te, Basel'de ve Oxford'da farklı versiyonları basıldı.
İslam âlimlerinin önemli buluşlara imza attığı bu dönemde Avrupa'da ise cerrahlık küçümsenmiş sadece kasapların ve berberlerin icra edeceği bir meslek olarak görüldü.
Örneğin, Fransa'nın Tours şehrinde 1163'te Belediye Meclisi cerrahlığın sadece berberler ve kasaplar tarafından icra edilip bütün tıp okulları ve saygın tabipler tarafından terk edilmesine karar vermişti.
Zehravi'nin tıp alanında çok sayıda katkısından bahsedilir. Bunlar arasında en dikkat çeken hususlardan bazıları şunlardır:
İlk defa fıtık ameliyatını gerçekleştiren âlim, ameliyatlarında kendine has anestezi metodunu uygulamaya soktu. Çürük dişlerin kırılmadan çekilebilmesi için kurşunla doldurulup çekilmesi fikrini ortaya atan ilk doktordur.
Kedi bağırsağını vücut içi yaraları dikmede ilk defa kullanması Batılı bilim adamları tarafından da kabul edilmişti. Bugünkü modern steril paketler içinde bulunan katkütler Zehravî'den günümüze ulaşmıştı.
Toz haline getirerek karıştırdığı ilaçları, hayvan bağırsağından yaptığı (bugünkü kapsüllere benzer) küçük keseler içinde hastalara sunmuştu.
Kanamanın durdurulması konusunu 1552'de ortaya atan Ambroise Pare'den tam beş asır önce damarların bağlanması metoduyla ortaya attı.
Bugün Trendelenburg Pozisyonu denilen kan debisinin, aşırı sıvı kaybı gibi beyine kan akışının azaldığı durumlarda hayatî organların kanlanmasını sağlamak için hastayı sırtüstü bir masaya yatırıp, ayakların olduğu tarafı yükselterek başı aşağı gelecek şekilde masanın eğimli hale getirilmesi olarak bilinen tedavi usulünden, Almancerrah Freidrich Trendelenburg'dan (1844-1924) bin sene önce bahsetmişti.