Arama
El yazmalarının ışığında Kanuni’nin seferleri
Kanuni Sultan Süleyman, Osmanlı tarihinin en uzun süre padişahlık yapan hükümdarıydı. 46 yıl boyunca Osmanlı Devleti'nde hüküm süren Kanuni, yaşadığı devirde yabancılar tarafından "Muhteşem Süleyman" ve "Büyük Türk" unvanlarıyla anılmıştı. Gerçekleştirdiği fetihler ve seferlerle Osmanlı topraklarını 14 milyon 983 bin kilometreye çıkaran Kanuni'nin el yazmalarında geçen seferlerini ve devrin önemli âlimlerinin kaleme aldığı şerhleri derledik.
📌 O dönemde Saint-Jean şövalyelerinin idaresinde bulunan Rodos'a yönelik sefer, 16 Haziran 1522 tarihinde başladı. 6 ay süren zorlu ve kanlı çarpışmalar sonucu 20 Aralık 1522'de diğer adalarla birlikte Rodos fethedildi.
Camiye çevrilen katedralde Cuma namazını eda ettikten sonra Kanuni Sultan Süleyman, Marmaris üzerinden İstanbul'a döndü.
Kanuni dönemi şeyhülislamlarından Kemalpaşazâde, kaleme aldığı Tevârîh-i Âl-i Osmân adlı eserinde bu seferi şöyle anlatmıştı:*
💠 "Bu Dâsıtân, Cemşîd-i Cihân-Sitân, Hurşîd-i Âsumân-Âsitân, Nâsıb-ı 'Âlem-Ârây, Hazret-i Sâhib-Kırân-ı Fermân-Fermây, Keştî-i 'Azîmeti deryâ-yı gazâya salduğını, Rodos Hisârını küffâr-ı menhus-ı menkûs-râyet elinden alduğını beyân ider."
Kanuni Sultan Süleyman, fethin ardından Rodos'ta yıkılan surları tamir ettirdi ve buraya güçlü bir askerî birlik yerleştirdi. Ayrıca şehri yeniden canlandırmak için yüksek kesimine tabhâneli cami tipinde bir ibadethane, medrese, imaret ve hamam inşa ettirdi.
🔸 Kaynak: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Fatih Koleksiyonu, 4221.
📌 İki saat süren savaş, sayıca üstün Osmanlı ordusunun hafif süvari birlikleri ve o zamana kadar Avrupalıların karşılaşmadıkları 300 seyyar top ve etkin tüfek kullanımı sayesinde Osmanlı'nın galibiyeti ile sona erdi.
Savaşın sonucunda Macaristan'ın büyük bölümü Osmanlı hâkimiyetine girdi. 16. yüzyıl divan şairlerinden olan Bahârî, kaleme aldığı Kıyâmetnâme eserinde Kanuni'nin Macaristan seferini şu sözlerle yazmıştı:*
💠 Gâzî begler çün bu fethi gördiler
Geldiler dîvâna karşu durdılar
Kal'a-i Rodos ile Kıbrıs-ı Rus
Didiler feth oldı taht-ı Üngürüs
Ulu begler yire yüz urup o gün
Kutlu olsun didiler feth-i Budûn
🔸 Kaynak: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi Koleksiyonu, 5345.
📌 Budin, yarım gün süren bir mukavemetin ardından geri alındı ve Osmanlı ordusu Ferdinand'ın bulunduğu Viyana üzerine yürüdü.
Kâtip Mehmed'in bir dünya tarihi niteliğindeki eseri Câmi'u't Tevârîh adlı eserinde Kanuni'nin Budin'i geri alarak Viyana'yı kuşatması şu sözlerle kaleme alınmıştı:*
💠 "Ve hicret-i Nebeviyye'nün sene sitte ve selâsîn ve tis'a-mi'esinde Beç seferine tedârük emr idüp Rum-ili ve Anadolı leşkeriyle kal'a-i Beç üzerine 'azîmet-i hümâyûn etdi.
Ol zamân Beç kal'asınun fethi müyesser olmayup Beç altında 'asâkir-i zafer-me'âsir üzerine kar yağmağla hazret-i pâdişâh-ı sa'âdet-penâh 'avdet idüp Dârü's-Saltana semtine 'azîmete kıyâm gösterdi."
Mevsim şartlarının uygun olmayışı ve muhasara için gerekli donanmanın getirilmemiş olması nedeniyle 21 gün süren kuşatma kaldırılarak İstanbul'a geri dönüldü.
🔸 Kaynak: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Fatih Koleksiyonu, 4306.
📌 Kanuni Sultan Süleyman'ın hedefinde bu kez Alman İmparatoru Şarlken de vardı. Kanuni, işgal edilen kaleleri geri aldığı gibi ek olarak başka kaleleri de fethetmiş; İmparator Şarlken'i savaş alanına davet etmiş; Ancak, Ferdinand da Şarlken de Kanuni'nin karşısına çıkamamıştı.
Kanuni döneminin önemli ilim ve devlet adamlarından Celâlzâde Sâlih Çelebi, Târih-i Sefer-i Zafer-Rehber-i Alaman adlı eserinde bu seferinden bir detayı şu sözlerle kaleme almıştı:*
💠 "Bu dâstân kral-ı bed-fi'âlün hakikat-ı ahvâl-i pür-ihtilâline vukuf-ı tâm tahsil olınup hücûm-ı asker-i İslam-ı mehâbet-rüsûmdan kalb-i cebânına havf u haşyet galebe itmekle asla mukabele vü mukâteleye iktidarı olmaduğı ma'lûm olıcak umûmen vilâyetini yıkup yakmak tedbiri idildügin beyân ider."
Akıncılarını Almanya içlerine kadar gönderip her iki hükümdara da ağır ifadelerle dolu mektuplar gönderen Kanuni, 7 ay süren seferin ardından İstanbul'a dönmüştü.
🔸 Kaynak: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Kadızade Mehmed Koleksiyonu, 557-003.
📌 Irakeyn yani Irak-ı Acem ve Irak-ı Arap olarak adlandırılan iki Irak seferi için önden İbrahim Paşa'yı göndermiş; Defterdar İskender Çelebi'yi de ona müşavir tayin etmişti. Kanuni 1534 Haziran'ında yola çıkarak fethedilen Tebriz'de buluştu.
İbrahim Paşa'nın etkisiyle gözden düşen İskender Çelebi, Bağdat'ın fethi sonrası 1535 Mart'ında, "beytülmale ihanet" iddiası ile idam edildi.
Kanuni döneminin önemli devlet adamlarından biri olan Bostan Çelebi, kaleme aldığı Gazavât-ı Sultan Süleyman eserinde bu olayı kaleme almıştı:*
💠 "Ve bu sefer-i hümâyûn eserde leşker kethüdâsı ve hızânei 'âmire defterdârı İskender Çelebi'nün mâl-i beytü'l mâl hususunda envâ'-ı hıyâneti zâhir olub Hazret-i Sâhib-kırân-ı bî-hümâl Irak-ı 'Acem'e hulûl-ı ikbâl kıldıkda, kazâyâsı sâha-i saltanata arz olunub ma'zûl olmışdı. Ba'dehû halk-ı âleme ibret içün ol mahall nâsıye-i hayatına dâğ-ı siyaset uruldı."
Makbul İbrahim Paşa, bu olaydan sonra bir yıl yaşayabilmiş ve 1536 Mart'ında boğdurularak "Maktul İbrahim Paşa" olmuştur.
🔸 Kaynak: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya Koleksiyonu, 3317.