Arama
El yazmalarının ışığında Kanuni’nin seferleri
Kanuni Sultan Süleyman, Osmanlı tarihinin en uzun süre padişahlık yapan hükümdarıydı. 46 yıl boyunca Osmanlı Devleti'nde hüküm süren Kanuni, yaşadığı devirde yabancılar tarafından "Muhteşem Süleyman" ve "Büyük Türk" unvanlarıyla anılmıştı. Gerçekleştirdiği fetihler ve seferlerle Osmanlı topraklarını 14 milyon 983 bin kilometreye çıkaran Kanuni'nin el yazmalarında geçen seferlerini ve devrin önemli âlimlerinin kaleme aldığı şerhleri derledik.
📌 Kanuni Sultan Süleyman'ın hedefinde bu kez Alman İmparatoru Şarlken de vardı. Kanuni, işgal edilen kaleleri geri aldığı gibi ek olarak başka kaleleri de fethetmiş; İmparator Şarlken'i savaş alanına davet etmiş; Ancak, Ferdinand da Şarlken de Kanuni'nin karşısına çıkamamıştı.
Kanuni döneminin önemli ilim ve devlet adamlarından Celâlzâde Sâlih Çelebi, Târih-i Sefer-i Zafer-Rehber-i Alaman adlı eserinde bu seferinden bir detayı şu sözlerle kaleme almıştı:*
💠 "Bu dâstân kral-ı bed-fi'âlün hakikat-ı ahvâl-i pür-ihtilâline vukuf-ı tâm tahsil olınup hücûm-ı asker-i İslam-ı mehâbet-rüsûmdan kalb-i cebânına havf u haşyet galebe itmekle asla mukabele vü mukâteleye iktidarı olmaduğı ma'lûm olıcak umûmen vilâyetini yıkup yakmak tedbiri idildügin beyân ider."
Akıncılarını Almanya içlerine kadar gönderip her iki hükümdara da ağır ifadelerle dolu mektuplar gönderen Kanuni, 7 ay süren seferin ardından İstanbul'a dönmüştü.
🔸 Kaynak: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Kadızade Mehmed Koleksiyonu, 557-003.
📌 Irakeyn yani Irak-ı Acem ve Irak-ı Arap olarak adlandırılan iki Irak seferi için önden İbrahim Paşa'yı göndermiş; Defterdar İskender Çelebi'yi de ona müşavir tayin etmişti. Kanuni 1534 Haziran'ında yola çıkarak fethedilen Tebriz'de buluştu.
İbrahim Paşa'nın etkisiyle gözden düşen İskender Çelebi, Bağdat'ın fethi sonrası 1535 Mart'ında, "beytülmale ihanet" iddiası ile idam edildi.
Kanuni döneminin önemli devlet adamlarından biri olan Bostan Çelebi, kaleme aldığı Gazavât-ı Sultan Süleyman eserinde bu olayı kaleme almıştı:*
💠 "Ve bu sefer-i hümâyûn eserde leşker kethüdâsı ve hızânei 'âmire defterdârı İskender Çelebi'nün mâl-i beytü'l mâl hususunda envâ'-ı hıyâneti zâhir olub Hazret-i Sâhib-kırân-ı bî-hümâl Irak-ı 'Acem'e hulûl-ı ikbâl kıldıkda, kazâyâsı sâha-i saltanata arz olunub ma'zûl olmışdı. Ba'dehû halk-ı âleme ibret içün ol mahall nâsıye-i hayatına dâğ-ı siyaset uruldı."
Makbul İbrahim Paşa, bu olaydan sonra bir yıl yaşayabilmiş ve 1536 Mart'ında boğdurularak "Maktul İbrahim Paşa" olmuştur.
🔸 Kaynak: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya Koleksiyonu, 3317.
📌 1537'de Kanuni, donanmasını Korfu Adası'na yöneltti. 13 Temmuz'da Avlonya'ya ulaşan Kanuni, 2 aylık kuşatmadan sonuç elde edemeyince 15 Eylül'de muhasarayı kaldırma emri vererek Edirne üzerinden İstanbul'a döndü.
Onun kuşatma altına aldığı Korfu Adası, dönemin meşhur kaptan-ı deryası Piri Reis tarafından hazırlanan Kitâb-ı Bahriyye eserinde resimdeki şekilde çizilmiş ve adanın tarihi ile ilgili şu sözler kaleme alınmıştı:*
💠 "Hicret-i Nebî aleyhisselâm tarihi dokuz yüz otuz bir yılında iken mezkûr adaya Venedikli hükm ideli yüz yigirmi dokuz yıl olmuşdı."
🔸 Kaynak: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya Koleksiyonu, 2612.
📌 Barbaros Hayreddin Paşa kumandasındaki Osmanlı donanması Preveze'Ye hareket etti. Olumsuz güç dengesine rağmen doğru manevralarla düşman gemilerine büyük zayiat veren Barbaros, Haçlı donanmasını geri püskürtmeyi başardı.
17. yüzyılın önde gelen âlimlerinden Kâtip Çelebi, Tuhfetü'l Kibar fî Esfâri'l Bihâr adlı eserinde bu seferin başlangıcını şu sözlerle anlatmıştı:*
💠 "Bu esnâda İspanya ve Papa ve Venedik donanması körfezde cem olup Preveze üzerine hücûm itdiler diyü haber geldi."
Katip Çelebi, yıllar sonra Osmanlı deniz seferlerini anlatmak için kaleme aldığı eserinde bu zaferi "Cihâd-ı Ekber-i Hayreddin Paşa" diye zikretmişti.
🔸 Kaynak: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Mihrişah Sultan Koleksiyonu, 304.
📌 Sefersiz geçen 5 yılın ardından ordunun başına geçen Kanuni Sultan Süleyman, Tebriz'e kadar gittiyse de Şah Tahmasb'ı karşısında bulamadı.
Van Kalesi alınarak şehir beylerbeyilik merkezi yapıldı. Elkas Mirza öncülüğündeki kuvvetler ise İran içlerine, Şiraz kentine kadar uzandılar.
16. yüzyıl âlimlerinden Cenâbî Mustafa Efendi, el-Aylemü'z Zâhir fî Ahvâli'l-Evâ'il ve'l Evâhir adlı eserinde İran seferini şu sözlerle kaleme almıştı:*
💠 "Dokuz yüz elli dörtte Elkas Mirza Rûm'a gelüp Şah Tahmasb'dan şikâyet eyledi. Padişah dahi merkuma muhkem ri'ayet idüp tabl ve 'alem ve hayl ve libâs ve niçe kîse altun gönderdi. Ve dokuz yüz elli beşde Padişah Acem'e sefer idüp oğulları Sultan Selim Mağnisa'dan ve Sultan Bayezid Konya'dan ve Sultan Mustafa Amasiyye'den seferde gelüp el öpüp dönüp gitdiler."
Kış aylarını Diyarbakır ve Halep'te geçiren Kanuni, ertesi yıl sefer mevsiminde harekatın gidişatını bir müddet daha izledikten sonra, meydana çıkma cesareti gösteremeyen Şah'ın ordusuyla karşılaşamadan İstanbul'a döndü.
🔸 Kaynak: Nuruosmaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Nuruosmaniye Koleksiyonu, 3107.
------------------------------------------------------------------------------
** Fikriyat.com'un ürettiği özel içeriklere ulaşmak için tıklayınız: https://www.fikriyat.com/fikriyat-ozel
***Podcast kayıtlarıyla İslam'dan fıkha, edebiyata, tarihe dair bilgiler içeren programları dinleyebilir ve güncel olayların tarihte yer alan örnekleriyle, edebiyattan sanata dair birçok içeriği de takip edebilirsiniz: https://www.fikriyat.com/podcast
***Dijital medyanın tüm mecralarında yer alan Fikriyat.com sosyal medyada da aktif olarak faaliyet gösteriyor:
TWITTER: https://twitter.com/fikriyatcom
INSTAGRAM: https://www.instagram.com/fikriyat/
FACEBOOK: https://www.facebook.com/fikriyat/
PODCAST'LER: https://www.fikriyat.com/podcast
MOBİL UYGULAMASI https://play.google.com/store/apps/details?id=com.turkuvaz.fikriyat
Ayrıntılı bilgi: https://www.fikriyat.com/kultur-sanat/2020/07/10/dijital-medyaya-yeni-bir-soluk-getiren-mecralar-fikriyatcom-ve-vav-radyo