Arama
Emir Timur’un İbn Haldun’a teklifi
Emir Timur, askeri stratejisi ve dehası ile tarihin öne çıkan karakterlerinden biri. İran'ın kuzeyi ve Azerbaycan'ı ele geçirdiği Üç Yıllık Sefer; Ortadoğu'ya hâkim olmak istediği Beş Yıllık Sefer ve Hint, Anadolu, İran, Irak coğrafyalarını ele geçirmek amacıyla çıktığı Yedi Yıllık Sefer, onun bir dünya hükümdarı olma yolunda gerçekleştirdiği akınlar olarak tarihe geçti. Ancak onun hayalleri bu kadarı ile sınırlı değildi... Timur, Şam'ı ele geçirdiği sırada İslam tarihinin en büyük âlimlerinden olan İbn Haldun ile görüşmüş; ondan Mağrip'e ilişkin bilgiler almıştı. Peki, tarihin en ilginç karşılaşmalarından biri olan bu görüşmede Timur, İbn Haldun'a ne teklif etti?
Timur'un hükümdar olduğu dönemde pek çok medeniyet iç karışıklıklar yaşamaktaydı ve kimi ülkeler parçalanmış vaziyetteydi.
🔸 Emir Timur, 1370-1372 yılları arasında Fergana vadisine sefer yaparak burada nüfuzunu arttırmaya çalıştı.
🔸 1373 yılında Harizm'e karşı harekete geçti ve Horasan'ın içinde bulunduğu bölgenin zaptını sağladı.
🔸 Bu sırada İran'ın parçalanmış halde olan durumunu yakından gören Timur, 1386 yılında buraya sefer düzenledi.
🔸 "Üç yıllık sefer" olarak da anılan bu seferler sırasında Gürcistan üzerinden Azerbaycan'a giderek Karabağ'a ulaştı.
🔸 Kuzey İran ve Azerbaycan'ı ele geçiren Timur, yokluğundan faydalanma girişimlerinin önüne geçmek için Semerkant'a dönmek zorunda kaldı.
1392 yılında "beş yıllık sefer" olarak adlandırılan sefere çıktı. Bu dönemde Anadolu'da ve Suriye'de Memlukler dışında kendisine ciddi rakip olabilecek bir güç yoktu.
🔸 Osmanlılar Anadolu'ya tam anlamıyla hâkim değildi; Anadolu, Osmanlı ile savaş halindeki beylikler tarafından yönetiliyordu ve Memlukler buradaki siyasi gelişmelerde söz sahibiydiler.
🔸 1393 yılında Timur Bağdat'a inmiş, Osmanlı, Memluk, Altın Orda ve Kadı Burhâneddin devletlerinde bazı önlemler alınmaya başlanmış; Anadolu beyliklerinde ise sevinç havası esmişti.
🔸 Musul, Mardin ve Diyarbekir'i ele geçiren Timur, Memluklere gönderdiği elçilerin öldürüldüğü haberini alınca Suriye'ye ilerleme kararı aldı.
🔸 Yıldırım Bayezid, Memluk Sultanı Berkuk, Altın Orda Hanı Toktamış ve Kadı Burhâneddin arasında bir ittifak kuruldu; bu ittifak Timur'un seferlerini Hindistan'a yöneltmesiyle çözüldü.
Hindistan seferinden sonra bir müddet Semerkant'ta kalan Timur, İran'a yöneldi.
🔸 Kadı Burhâneddin ile Berkuk'un ölümleri ve Memluk devletindeki iç karışıklıkları fırsat bilen Timur, 1399'da "yedi yıllık sefer" olarak adlandırılan batıya doğru son seferine çıktı.
🔸 Anadolu ve Suriye'yi işgal etmek için mevcut siyasal ortam oldukça elverişliydi. Timur, Sivas'ı ele geçirmesinin ardından güneye doğru indi.
🔸 1400 yılında Timur, Şam önlerine geldiğinde Memluklerin başında Sultan Ferec vardı.
🔸 Yıldırım Bayezid, Ferec'e elçiler göndererek Timur'a karşı ittifak teklif ettiyse de ülkesi için bunun önemini kavrayamayan Ferec bu teklifi reddetti.
Timur 1400 yılında Halep'e girdi ve Suriye askerlerini yenilgiye uğratıp şehri yağmalattı. Burada bir ay kaldıktan sonra Şam üzerine yürüdü.
🔸 Timur'un Halep'i zapt ettiği haberi Kahire'ye ulaşınca Sultan Ferec de ordusuyla Şam'a geldi; yanında ünlü Müslüman âlim İbn Haldun da bulunuyordu.
🔸 İki ordu arasında küçük çatışmaların meydana geldiği bir sırada Sultan Ferec, Kahire'de bir ayaklanma teşebbüsü olduğu haberini aldı ve Mısır'a döndü.
🔸 Şam valisi, ulemanın barış yoluyla şehrin Timur'a teslim edilmesi teklifini kabul etmedi ve şehri savunmaya devam etti.
🔸 Bunun üzerine İbn Haldun, ulema ile istişarelerde bulundu ve Emir Timur ile görüşmek için gizlice ordugâha gitti.
Emir Timur ile İbn Haldun Şam'da görüşmüş, uzun sohbetler etmişlerdi.
🔸 Timur, ömrünün 20 yılını Tunus'ta, 26 yılını Cezayir, Fas ve Endülüs'te, 4 yılını tekrar Tunus'ta ve son 24 yılını ise Kahire'de geçiren İbn Haldun'dan Mağrip'i anlatmasını istemişti.
🔸 İbn Haldun, Mağrip'ten Kahire'ye gelişinin hac nedeniyle olduğunu; Sultan Berkuk döneminde buraya geldiğini anlatmıştı.
🔸 Bunun üzerine Timur, ondan Mağrip'e ilişkin detaylı bilgiler istemiş; İbn Haldun, Kuzey Afrika ve asabiyet teorisi hakkında kendisine bilgi vermişti.
🔸 İbn Haldun, bu bilgileri derleyerek 12 sayfalık bir risale hazırlayıp Emir Timur'a sundu.
🔸 Görüşme sırasında Timur'u uzun uzadıya övmüş; kâhinlerin ve müneccimlerin gelmesini bekledikleri ulu hakanın kendisi olduğunu dahi söylemişti.