Arama
Eski İstanbul'un mahalle neşesi "Bekçi baba"
Eski İstanbul'da Ramazan hazırlıkları çok önce başlardı. Hem evlerde hem de dışarıda yapılan hazırlıklar için yetişkinler kadar çocuklar da heyecanlanırdı. Mahalle bekçileri Ramazan'da İstanbul'un sokaklarını dolaşırken çocuklar da onlara eşlik eder, eğlenceli zaman geçirirlerdi. Hayatın her safhasında mahallelinin yanında olan bekçilere, mahalle halkının saygınlığını kazanmasından ve fiziki özelliklerinden dolayı genellikle Bekçi Baba denilirdi. Peki, Osmanlı'da Ramazan öncesinde hangi hazırlıklar yapılırdı? Ramazan ayının vazgeçilmez parçası mahalle bekçilerinin özellikleri nelerdi?
Bekçilerin manileri
🔸 Tüm üstte bahsettiğimiz görevlerinin yanı sıra mani söylemek de bekçilerin görevlerinden biriydi. Bunu yaparken mizahi bir üslup kullanırlardı.
🔸 Bekçiler, sahurda söyledikleri manilerle ve davul çalmalarıyla mahalle halkını uyandırırlardı.
🔸 Bekçilerin söylediği maniler sadece mahalle halkının değil bazı padişahların da ilgisini çekerdi.
🔸 I. Abdülhamid'in sır kâtibinin tuttuğu bir nottan; 1774 Ramazan ayında padişah I. Abdülhamid'in Topkapı Sarayı'ndaki Sofra Köşkü'ne meşhur iki mahalle bekçisini öğleden sonra çağırttığı, ikindiye kadar mani okuttuğu ve mahalle hayatı ile ilgili taklitler yaptırdığı bilgilerini öğreniriz. Padişah I. Abdülhamit ayrıca bekçileri sahura kadar sarayda misafir ederek onlara hürmet gösterirdi.
Bekçi babaların davul sanatı
🔸 Bekçiler davulu sadece sahura insanları uyandırmak için değil bir haberi halka duyurmak, seferberlik zamanı gibi vakitlerde insanların bilgilenmesi için de kullanırlardı.
🔸 Özellikle sahur vaktinde veya müjdeli bir haber verirken mahallelinin hayran bakışları arasında bekçiler, davulu adeta kendilerinden geçerek çalarlardı.
🔸 Bazen davulu havaya fırlatır bazen havada başı üstünde bir sağa bir sola döndürerek çalar, dönerek ayak oyunları yapar, tokmağı zaman zaman kasnağa vurur zaman zaman tempo tutarak ayak oyunları yaparlardı.
Mani fasılları
🔸 Ramazan ayında bekçiler her güne ayrı ve uygun olarak bir fasıl söylerdi. Mani fasılları, dörtlüklerden oluşan düz manilerdi. Bu dörtlüklere fasıl denirdi.
🔸 Bekçilerin bu güzel söyleyişlerine bazen mahalle halkı da eşlik ederdi. Mahallenin mevki sahibi kişileri, âşıkları da mani söylemekte mahirlerdi. Çocuklar bekçilerin yanına düşer, eğlenerek maniyi tekrar etmeye çalışırlardı.
Sezai Karakoç'un kaleminden Ramazan
Kaynaklar: Ahmet Rasim (2005) Şehir Mektupları
Samiha Ayverdi (2007) İstanbul Geceleri