Arama
Fuat Sezgin'in Fikriyat'taki tüm yazıları
İmza attığı çalışmalarla ezberleri bozarak, dünyada çığır açan bir isimdi Prof. Dr. Fuat Sezgin. İslam Bilim Tarihine yaptığı katkılarla adını tarihe altın harflerle yazdırdı. Bilim tarihini yeniden yazan Fuat Sezgin'in doğum yıl dönümünde, Fikriyat'taki tüm yazılarını sizler için derledik.
İşin elim olan tarafı şudur ki bu uydurma dünya görüşü, belki de ortaya çıkışından kısa bir zaman sonra Osmanlı İmparatorluğuna, çok gecikmeden bütün İslam dünyasına yayıldı. Bu sadece, hür düşünce sahibi bir insanın kabullenmek veya kabullenmemekte serbest olduğu bir bilimler tarihi görüşü değildi. Bu özellikle Müslümanlarda bin yılı geçen bir politik hâkimiyet sırasında insanlığın ortak mirası olan bilimler tarihine ciddi bir şey veya hiç bir şey katmadıkları pesimizmini aşılıyordu. Bu pesimizm, Osmanlı Türkleri arasında ve Türkiye'de diğer İslam ülkelerinden daha çok yayılma imkanı buldu. Bu inkâr kabul etmez pesimizmden, daha doğru bir tabirle aşağılık duygusundan ben kendimi ancak üniversite hayatımda İslam bilimlerini biraz tanımaya başladıktan sonra, gittikçe artan bir oranda kurtarabildim.
Yaklaşık 450 yılından beri eski Abbasi Rasathanesi'nin bulunduğu Bağdat'ın, m. 1258 yılındaki fethinden sonra Hükümdar Hülagu, bilgin Nasîreddîn et-Tûsî 'ye Batı Moğol İmparatorluğu'nun başkenti Merâga'da yeni bir rasathane kurma görevi vermişti. Rasathanenin inşasına 1259 yılına başlanmış olup, ne zaman bitirildiği ise bilinmemektedir. Rasathanenin 1270 yılı civarında, yani Hülagu'nun ölümünden (1265) birkaç yıl sonra çalışmaya başladığı tahmin olunmaktadır. Rasathane, bir meridyene tam olarak paralel uzanan bir tepe üzerine inşa edilmişti. Harabelerin planını o zamanki bilgilere dayanarak çizmiş olan A. Houtum-Schindler'in bildirdiğine göre, 1880'lerde bu rasathanenin sadece 4,5 – 5 ayak (yaklaşık 1,5 m.) kalınlığındaki duvar temelleri ve birkaç dairesel moloz yığını görülebilir durumdaydı.
Mü'eyyededîn el-Urdî, Risâle fî Keyfiyet el-Rasad ve-mâ Yuhtâcu ilâ İlmihî adlı eserinde 1260 yılında Merâga Rasathanesi için imal edilen astronomik aletler arasında duvara sabitlenmiş kadran'ı (Lebine veya Rub) ilk sırada tanıtmıştır. Değer sırada ise çemberli küre, gündönümü halkası, ekinoksal çember, hareket edebilir nişangahlı alet yer alır.
Mü'eyyededîn el-Urdî, Risâle fî Keyfiyet el-Rasad ve-mâ Yuhtâcu ilâ İlmihî adlı eserinde eserinde 1260 yılında Merâga Rasathanesi için imal edilen diğer astronomik aletler ise çift kadranlı alet, çift bacaklı alet, yükseklik ve azimut ölçme aletidir.
Mü'eyyededîn el-Urdî, Risâle fî Keyfiyet el-Rasad ve-mâ Yuhtâcu ilâ İlmihî adlı eserinde eserinde 1260 yılında Merâga Rasathanesi için imal edilen bir diğer astronomik aletler; dikey ölçek üzerinden sinüs belirleme aleti, mükemmel alet, gök küresidir.