Arama
İngiltere ve Fransa’nın büyük mücadelesi: Süveyş Kanalı
Sokullu Mehmet Paşa, Kanuni Sultan Süleyman'ın son sadrazamıydı. Yaşadığı dönem için çağının çok ötesinde sayılan ve kendinden sonra gelenlere ışık tutan projeler geliştirmişti. Bundan tam 150 yıl önce hayata geçen Süveyş Kanalı da, aslında Sokullu Mehmet Paşa'ya ait bir projeydi. O dönemde Mısır'a hayat katan, bugün ise turizmden sonra ülke ekonomisinin en önemli kalemini oluşturan Süveyş Kanalı, İngiltere ve Fransa arasında büyük bir mücadelenin sebebi haline gelmiş; uğruna Özgürlük Anıtı dikilmişti…
Süveyş Kanalı, inşaatın başlangıcından açılış merasimine kadar tam 10 yıl, 6 ay, 25 gün sürmüştü. Bu süre zarfında çoğu angarya olmak üzere, ortalama 60 bin işçi çalıştırıldı.
Hıdiv İsmail Paşa, açılış törenine Avusturya İmparatoru, Hollanda prens ve prensesi, Prusya Veliaht prensi, İngiltere'nin İstanbul elçisi ve önde gelen devlet adamlarını davet etti. Açılışın onur konuğu ise, projenin başından beri destekçisi olan Fransa imparatoriçesi Eugenie idi.
Avrupa, Doğu Afrika, Asya ve Avustralya arasında en kısa ve kestirme yolu sağlayan Süveyş Kanalı'nın 1869'da açılması, başından beri bu işi hayal olarak gören İngiltere'de şaşkınlık yarattı.
1877 yılında, Mısır maliyesi hesapsız harcamalar ve büyük borçlar sebebiyle iflas edince, Vali İsmail Paşa, bu durumdan kurtulmak için Mısır'a ait hisselerin satılmasına karar verdi. 4 milyon pound değerindeki hisseler için Fransızlar taliplerdi.
Bu süreçte, gizli ve beklenmedik bir gelişme yaşandı ve zamanın en büyük bankerlerinden Rotschild ile yakın dostluğu bulunan İngiliz Başbakanlarından Disraeli, ondan aldığı borçlarla Hıdiv'in hisselerini satın aldı. Böylece İngiltere bir anda Süveyş Kanalı Şirketinin en büyük ortağı haline geldi.
İngiltere gerçekleşmesine mani olamadığı bu projede, söz sahibi olmanın ilk adımını atmıştı. Nitekim 1878'de Hıdiv İsmail Paşa alacaklılar adına, İngiliz ve Fransız üyelerden oluşan bir komisyonun mali kontrolünü kabul etmek zorunda kaldı.
Mısır hükümetine, Maliye Nazırı sıfatıyla biri İngiliz, diğeri Nafia Nazırı sıfatıyla Fransız olmak üzere iki nazır tayin edildi.
İngiltere'nin Süveyş Kanalı ve Mısır üzerindeki nüfuz mücadelesi bununla bitmedi. Fransa'nın Nil nehrinden su alarak Afrika'daki sömürgelerine götürme ve Arabî Paşa isyanını bahane eden İngiltere, 1882'de Mısır'ı ve Kanalı işgal ederek kontrolü tamamen ele geçirdi.
1888 yılında İstanbul'da toplanan ve İstanbul Anlaşması ile sonuçlanan, Süveyş Kanalı Konferansıyla kanalın, bütün devletlerin savaş ve ticaret gemlerine açık kalacağı, Osmanlı Devletinin savaşa dâhil olsa bile, gemilere müdahale edemeyeceği kararı alındı.
Petrol taşımacılığı ile daha da önem kazanan Süveyş Kanalı, 1950'lere kadar Mısır'ın içinde ama Mısır'a ait olmayan yabancı bir işletme halinde kaldı. 1952'den sonra ise, devlete geçti.
Akdeniz'i Kızıldeniz'e bağlayan bu kanal, Avrupa ile Asya arasında, Afrika'yı dolaşmaya gerek kalmadan geçiş imkânı sağlıyor.
193.3 kilometre uzunluğunda, derinliği farklı bölgelerde 11 ile 24 metre arasında değişen kanalın genişliği ise, 205 metre.
Maliyeti bugünkü kurla 6,7 milyar doları buluyor. Mısır ekonomisine yıllık katkısı ise, 4,8 milyar dolar. Bu Mısır'ın turizm gelirinden sonraki en büyük gelir kalemi.
Dünyada kapakları olmayan en uzun kanal. Diğer kanallarla karşılaştırıldığında ise kaza oranı hemen hemen sıfır.
Fikriyat