Arama
İnönü, Demirağ’ın yerli uçak üretimini nasıl engelledi?
Nuri Demirağ, Cumhuriyet'in ilk yıllarında demiryolları yapımına büyük katkılar sağlamış; Türkiye'deki pek çok ilkin öncüsü olmuştu. Onun ön plana çıktığı en önemli alan ise havacılık sanayisindeki başarılarıydı. Üretilen bir uçağın "pilot hatası" nedeniyle düşmesi bahane edilmiş, ülkemizin ilk yerli uçak fabrikası bu bahaneyle kapatılmıştı. Peki, Nuri Demirağ, İsmet İnönü'ye yazdığı mektupta neleri kaleme almıştı? Demirağ'ın yerli uçak üretimi nasıl engellenmişti?
◾ Nuri Demirağ, demiryolları konusundaki başarılarını farklı alanlarda sürdürmüştür. Türkiye'de ilk yerli uçak fabrikasının kuruluşu, ilk yerli paraşüt üretimi, ilk sigara kâğıdı üretimi gibi ilkleri gerçekleştirmiştir.
◾ Ayrıca İstanbul Boğazı üzerine köprü yapılması, Keban'a büyük bir baraj yapılması düşüncelerini ilk kez o gündeme getirmiştir.
◾ Nuri Demirağ'ın ön plana çıktığı en önemli alan ise havacılık sanayisindeki başarılarıdır. Demirağ, yüzde yüz Türk malı bir uçak yapılması gerektiğini her platformda vurgulamıştır.
Bu konuya ilişkin şu sözleri söylemiştir: "Avrupa'dan, Amerika'dan lisanslar alıp tayyare yapmak kopyacılıktan ibarettir. Demode tipler için lisans verilmektedir. Yeni icat edilenler ise bir sır gibi, büyük bir kıskançlıkla saklanmaktadır. Binaenaleyh kopyacılıkla devam edilirse, demode lügatle beyhude yere vakit geçirilecektir. Şu halde Avrupa ve Amerika'nın son sistem tayyarelerine mukabil, yepyeni bir Türk tipi vücuda getirilmelidir."
◾ Yerli uçak üretimi için kollarını sıvayan büyük girişimci Nuri Demirağ, öncelikle İstanbul Beşiktaş'ta atölye olarak kullanılacak bir bina yaptırdı. Asıl fabrika ise Sivas Divriği'de kurulacaktı.
◾ Demirağ ayrıca İstanbul Yeşilköy'de Elmas Paşa Çiftliğini satın alarak burada uçuş sahası, uçak tamir atölyesi ve hangarlar yaptırdı.
◾ Nuri Demirağ, Türkiye'nin ilk uçak mühendislerinden olan Selahattin Alan ile birlikte Beşiktaş'taki fabrikada, Alan'ın projesini çizdiği "ND-36" adı verilen tek motorlu Türkiye'nin ilk yerli uçağını üretti.
◾ Aynı günlerde Türk Hava Kurumu da 10 tane eğitim uçağı siparişi vermişti. Bu siparişler yapılırken aynı zamanda bir de yolcu uçağı yapım çalışması sürüyordu.
◾ 1938 yılına gelindiğinde Nu.D. 38 adında çift motorlu altı kişilik bir yolcu uçağı yapımı başarıyla tamamlandı. Türkiye'de ilk kez yerli yolcu uçağı üretildi.