Arama
İslam uygarlığında geliştirilen denizcilik faaliyetleri
Müslümanlar, yedinci yüzyılın ortalarına doğru kendi filolarıyla Akdeniz'in doğusuna hâkim olmaya başladılar. Buradaki adaları fethetmeye başlayıp kısa bir zamanda önce güney Akdeniz'de ve daha sonra Akdeniz havzasının tamamında büyük bir deniz gücü haline geldiler. Onları bu alanda bu denli geliştiren şey ise denizcilik, coğrafya ve astronomi alanında geliştirdikleri aletler, geometri ve matematik alanındaki engin bilgileriydi.
◾ İbn Mâcid, denizcileri üç gruba ayırır: İlk grup, basit deniz kılavuzlarıdır. Bunların yolculukları bazen iyi gider bazen de kötü; verdikleri cevaplar bazen doğrudur bazen de yanlış. Bu denizciler muallim (üstad) nitelemesini hak etmezler.
◾ İkinci kategorinin orta seviyeli üstadlar olan mensupları, bilgilerinin büyüklüğü ve kapasiteleriyle tanınırlar. Onlar yeteneklidirler, gittikleri yerin rotalarına hâkimdirler, fakat öldükten sonra unutulmaya mahkûmdurlar.
◾ Denizcilerin üçüncü grubu en yüksek mertebeyi oluştururlar. Bu kalitedeki denizci çok meşhurdur, bütün deniz operasyonlarına hâkimdir ve aynı zamanda hem kendi zamanında hem de daha sonraları yararlanılan kitapları yazmış olan bir bilgindir.
◾ Süleyman el-Mehrî'ye göre denizcilik biliminin temeli teori ve tecrübeden oluşur. Tecrübe edilen ve teori ile örtüşen doğru ve güvenilirdir.
◾ Her iki denizci kendi kültür çevrelerinin birçok bilim dalına vakıftılar ve kendi özel disiplinleri için vazgeçilmez olan astronomiye bilhassa hâkimdiler. Usturlap ve kadran gibi astronomik yükseklik ölçümü ana aletlerini biliyorlardı ve gemilerinde bunlara sahiptiler, gerektiğinde bunlarla çalışıyorlardı.
◾ Bununla birlikte onların daha çok kullandıkları ve kendi amaçlarına daha uygun olan aletler Avrupa'da Yakup Sopası olarak ve özellikle Portekizli denizcilerde balestilha olarak tanınan alet ve pusula idi.
◾ Bu alet, enlemleri kutup yüksekliğine göre bulmadaki pratikliği sayesinde Hint Okyanusu denizcileri için açık deniz seyrinde uygun bir aletti. Buna karşın usturlap yerlerin enlem ölçümü için daha çok karada kullanıma elverişliydi.
◾ İbn Mâcid ve Süleyman el-Mehrî'nin eserlerinin verdiği izlenime göre denizcilik en geç 15. yüzyılda ve muhtemelen daha erken bir dönemde pusula sistemi üzerine kurulmuştu. Pusula, sabit yıldızlara göre olan eski yön bulma sistemini ortadan kaldırmamış, aksine mükemmelleştirmiş ve genişletmişti.
◾ Bu dönemde denizciliğin gelişmesinde etkili olan bir isim de Zheng He idi. Zheng He, yaşadığı dönemde Çin'in bölgesel, hatta küresel süper güce dönüşmesinde önemli rol oynayan bir Müslüman'dı.
◾ 28 yıl süren yolculukları boyunca 37 ülkeyi ziyaret etti; ticari ve diplomatik amaçlarla 7 büyük deniz yolculuğu yaptı. Bu yolculuklarda 50 bin kilometreden fazla mesafe kat edilmiş olup ilk filosunda 317 gemiye bağlanmış halde 27 bin 870 mürettebat bulunuyordu.
Osmanlı'da denizcilere verilen unvan