Arama
İstanbul’da Fatih Sultan Mehmet'in emriyle inşa edilen 5 kuruluş
Fatih Sultan Mehmet, İstanbul'u fethettikten sonra şehri ihya etmek amacıyla derhal faaliyete geçti. Peki ya, onun istediği ilk beş kuruluşun hangileri olduğunu biliyor musunuz? Ya da o kuruluşların günümüze dek ulaştığını ve halen hizmet verdiğini? İstanbul'da Fatih Sultan Mehmet'in emriyle inşa edilen 5 kuruluşu ve hikayelerini sizler için derledik.
O yıllarda imparatorluğun para basım müessesesinde çalışanlar yaptıkları işin önemine binaen sürekli gözetim altında tutulur ve denetlenir. Elde edilen paralar da denetime tabi tutulduktan sonra kullanıma girer.
Darphane bünyesinde sikkezen, saatçi, ağartmacı, cilacı gibi kadrolarda birçok kişi istihdam edilir. 1789 yılında darphane binası ve para basım aletleri yenilenir. 1843'e kadar Devlet-i Âliye'nin birkaç para basma merkezinden biri olan İstanbul Darphanesi, diğer bölgelerdeki darphanelerin kapanmasıyla imparatorluğun tek darphanesi olarak hizmet vermeye başlar.
Yine bu yıllarda Darphane'nin daha modern bir şekilde para üretmesi için çalışmalara başlanır. Yeni bölümler inşa edilir, Londra Darphanesi örnek alınarak Londra'dan en son sistem makineler için sipariş verilir. Makinelerle birlikte bu makineleri kullanmayı bilen mühendis, kalıpçı ve makineciler de getirtilir.
1842 yılında para basım işleminde çekiç usulünden sarkaç usulüne geçirilir, sonunda 1844 yılında tamamen yenilenen Darphane'de pres usulü para basımına geçiş sağlanır.
İleri teknoloji para basım işlemine geçilen Darphane'ye 1910 yılında Londra'dan üç adet de makine presi getirilerek yöntem biraz daha modernleştirilir. 1913 yılında ise Darphane'de 150 beygir gücünde bir buhar makinesi de üretime yardımcı olur.
Yıllarca üreten Darphane müessesesi, günümüzde Başbakanlık Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü'ne bağlı olarak çalışmaktadır.
1967 yılında Topkapı Sarayı'ndaki iki buçuk asırlık tarihi binasından taşınan Darphane, bugün Balmumcu'da hizmet verirken, damga matbaası bölümü de 1732'de kurulan tarihi Darphane binasında faaliyetine devam ediyor.
Debbağ kelimesi dayak, debbağhane ise dayak işleminin yapıldığı yani derilerin terbiye edilmesi için bir dizi işlemden geçtiği yer anlamına gelir. Günümüzde debbağhane terimi "tabakhane" olarak da kullanılmaktadır.
Türk deri sanayi çok eskilere dayanır. İstanbul'un fethiyle beraber, Fatih Sultan Mehmet Han tarafından dericilerin bir yerde toplanması emri verilir.
O dönemde aynı meslek grubundan olan insanların aynı yerde bulunmaları âdettendi. Bu hem onlara ulaşmayı kolaylaştırır, hem de aralarındaki dayanışmayı artırırdı.
Ancak debbağ işlemi çevreye yaydığı kötü koku sebebiyle şehir içinde icra edilmez. Bu sebeple Fatih Sultan Mehmet debbağhanenin şehrin dışında kurulmasını emreder ve böylelikle Kazlıçeşme debbağhanelerinin temeli atılmış olur.
Takip eden günlerde Kazlıçeşme'ye 360 adet debbağhane inşa edilir. Bu debbağhaneler Ayasofya Vakfı'na bağlanır ve burada deri işleme merkezi açacak olanlar kiralarını Ayasofya Vakfı'na öder.
Bu bölgede açılan debbağhaneler hammaddeleri olan deriyi civarda bulunan salhane-mezbahalardan alıp işlerler. Devlet de burada işlenen deriyi askeri amaçla satın alarak günümüzde Saraçhane olarak bilinen bölgedeki saraçlara götürür.
Saraçlar da bunları eyer, koşum takımı, ayakkabı, bot gibi askeri ürünler haline getirerek devlete teslim eder. Kazlıçeşme debbağhanelerinde kösele, meşin, sahtiyan gibi deri çeşitleri üretilir ve buradan sade vatandaşlar da alım yapar.