Arama
İstanbul'un az bilinen 10 eski sanayi kuruluşu
İstanbul, kritik dönemlerde varlığı ve gücüyle tarihe yön veren nadir şehirler arasında yerini alır. Kuşkusuz bu rol, İstanbul'un ekonomik gücü ile de ilgilidir. Peki, Osmanlı İmparatorluğu'nda en çok sanayi tesisine ev sahipliği yapan şehrin İstanbul olduğunu biliyor muydunuz? İstanbul'un üretim tesisleri için tarihte yolculuk yaparak, İstanbul'un az bilinen 10 eski sanayi kuruluşunu derledik.
Osmanlı topraklarına ilk bisiklet 18885 yılında girer. Tomas Istenafis isimli bir Amerikalının bisikletle Osmanlı topraklarından geçmesi gazetelerde bir hayli yankı uyandırır.
Türkiye'nin ilk bisiklet üretim tesisi olma özelliği taşıyan fabrika, Türkiye'nin ilk bisiklet şampiyonu Cavit Cav tarafından 1925 yılında küçük bir imalathanede kuruldu. Cav, 1925 yılında Laleli'de üçük bir imalathane açarak işe başlar. Bisikletler lastikler haricinde yüzde 100 yerli ham maddeden üretildi.
Kaynaklarda fabrikanın son olarak 1963 yılındaki kayıtlarına ulaşılabilmiştir, bu tarihten sonraki faaliyetlerine ve ne zaman kapandığına dair net bir bilgi yoktur.
İstanbul, elektrikle ilk olarak 1888 yılında tersanede askeri amaçlı kullanılan Tersane Elektrik Fabrikası ile tanıştı. Bu yıldan sonra elektrik sıcak bir gündem maddesi olarak hep zihinlerde yer eder. Birçok uluslararası şirket İstanbul'daki elektrik işini almak için imtiyaz talebinde bulunur.
Şirket, fabrikanın kurulması için en uygun bölgenin Kağıthane ve Alibeyköy derelerinin ağız kısmı olduğu hükmüne varır. Zira İstanbul'da yeterli su kaynağı bulunmadığı için elektrik santrali kömürle çalışacak ve bunun için Zonguldak'tan kömür gelecektir. Bu sebeple santralin deniz kıyısında olması üzerinde ehemmiyetle durulur.
1952 yılına kadar İstanbul'un elektrik ihtiyacını tek başına göğüsleyen şirket, bu yıldan sonra açılan çeşitli santrallerle alanında tek olma unvanını kaybeder. Türkiye'nin ilk sivil elektrik fabrikası olan Silahtarağa, Haliç'in dolmasından dolayı kömür taşıma işinin zorlaşması yüzünden 1983 yılında kapılarına kilit vurulur.
Kurucusu Ahmed Faruki, Mısır asıllı bir İstanbulludur. Kozmetik ürünlerine olan bu yoğun ilgiyi fark eden Faruki, yerli kozmetik ürünler elde etmeye karar verir. 1894 yılında Feriköy'de kurduğu imalathanede ilk yerli kozmetik ürünlerini üretmeye başlar. Ürünleri arasında kolonya, parfüm, pudra krem gibi kişisel bakım ürünleri vardır.
Faruki Itriyat üretim merkezine paralel olarak Sultanhamam'da bir de satış merkezi açar. Faruki'nin ürettiği bu ürünler bir anda en çok tercih edilen kozmetik ürünleri arasına girer. Zira hem yerli hem muadillerine nazaran daha ucuz olması onu bir adım öne geçirir.
O dönem Osmanlı hanımlarına çok yabancı ve anlamsız gelen kelimeler olduğu halde Faruki ürünlerine "Gül Kaynağı", "Unutma Beni", "Cicim", "Meltem" gibi zihinlerde anlam oluşturacak isimler verir. Bu da onun tercih edilmesini sağlar.
Faruki başarısını aldığı ödüllerle de perçinler. Ürettiği ürünlerle 1903'te Atina, 1904'te Bordeaux, 1906'da Paris, yine aynı yıl Londra sergilerine katılır ve birçok altın madalya kazanır. Ayrıca devlet tarafından Nişan-i Osmani ve Sanayi Madalyası'yla, İran Devleti tarafından ise Altın Şir-i Hürşid Madalyası'yla ödüllendirilir.