Arama
İstanbul’un yer altı dünyası
Osmanlı'ya beş asır başkentlik yapan İstanbul, sadece yeryüzünde yaşayan tarihiyle değil, yer altında bulunan dünyasıyla da dikkat çeker. Tarih boyunca uğruna pek çok savaş yapılmış kadim kentin altında, bambaşka bir tarih yatar. Pek çok farklı amaç için kullanılan yer altı dünyası günümüzde farklı amaçlarla kullanılır. Peki, tarihte yer altı neden kullanılmış, beraber okuyalım...
Tarihi İstanbul'un sınırları
🔷 İstanbul, bugünkü gibi bir ucu Tekirdağ'a diğer ucu ise İzmit'e dayanan bir sınıra sahip değildir. O dönemin İstanbul'undan bahsedildiği zaman Suriçi denilen bölge anlaşılır.
🔷 Tarihi yarımada bölgesi, İstanbul'un en eski yeridir. Kuzeyinde Haliç, doğuda Boğaz, güneyinde Marmara ile sınırlıdır. Suriçi'nin tarihi semtleri Eyüp ve Fatih'tir.
🔷 VAV TV'de ekranlara gelen "Doğu'dan Batı'ya Tarih" programının 48. bölüm konuğu araştırmacı Arzu Ulaş da İstanbul'daki yer altı dünyası hakkında önemli bilgiler verdi.
Yer altı su sistemi: Sarnıç
🔷 Yangın ve kuraklık gibi durumlarda kullanılmak üzere, yağmur sularını biriktirmeye yarayan sarnıçlar, şehrin olmazsa olmazı ve ihtiyacı idi.
🔷 Program konuğu Arzu Ulaş, İstanbul'un yer altı dünyasını ve sarnıçların önemini şöyle özetledi: "Osmanlı bu yapıları tamir etmiş, kullanmış ve su ihtiyacını karşılamış. Su sistemi Antik dönemden itibaren geliyor, diğer medeniyetler tamir etmişler, geliştirmişler. Tarihi Yarımada'nın yer altında 3 medeniyetin izlerini görmek mümkün."
Meşhur su membaları: Ayazma
🔷 Yunancada "kutsal yer" anlamına gelen kelime, genel olarak diğer manası olan "soğuk su kaynağı, pınar" manasında kullanılır. Ortodoks Hıristiyanlar, kutsal olduklarına inandıkları su kaynaklarına ayazma adını verir. Bu suyun aynı zamanda şifalı olduğuna dair bir inanış vardır. İstanbul'da Bizans döneminden kalma beş adet ayazma mevcuttur.
Osmanlı'nın su haznesi: Çukur bostan
🔷 İstanbul'un bir başka sarnıç çeşidi de çukur bostandır. Üstü açık, derinliği olan bir yerdir. Etrafı kalın duvarlarla çevrili derin bir çukur şeklindedir. Osmanlı'da su haznesi olarak kullanılır.
🔷 Bugün Karagümrük Stadı'nın olduğu yer, İstanbul'un önemli çukur bostanlarından biridir. Derinliğinden dolayı stadyuma çevrilmesinin kolay olacağı düşünülerek bu şekilde bir dönüşüm yapılır.
🔷 Yavuz Sultan Selim Camii önünde bulunan ve Hekimoğlu Ali Paşa Camii'nin yakınındaki çukur bostanlar da meşhurdur.
Yavuz Sultan Selim Çukur Bostanı
🔷 Fatih semtinin güzide camilerinden Yavuz Selim Camii'nin önünde bulunan çukur bostanı, Bizans'ın ünlü komutanı Aspar tarafından inşa edilir. Açtırdığı çukurun etrafına tuğlalar ördürterek oluşturduğu sarnıç, 152 metre uzunluğunda 11 metre derinliğindedir.
🔷 Bizans döneminde uzun süre bahçe sulamalarında kullanılır. Osmanlı döneminde ise meyve ve sebze yetiştirilen bir bostan olarak değerlendirilir. Çukur bostan olarak anılmaya başlanır. Günümüzde büyük kısmı belediye tarafından parka dönüştürülürken bir kısmı da otoparka çevrildi.
İstanbul'un önemli yer altı yapıları
🔷 İstanbul'un tarihini şekillendiren yapıların çoğunun altında sarnıçların olduğu görülür. Şehrin merkezi noktalarında bulunan tarihi yapılar, hem kendi su ihtiyaçlarını karşılar hem de kent sakinlerine dağıtır.
🔷 İstanbul'daki önemli yer altı yapılarını şöyle sıralayabiliriz:
Fatih Camii Karadeniz Sarnıcı, Ahmediye Camii Sarnıcı, İstanbul Arkeoloji Müzesi Bahçe Sarnıcı, Ayasofya Camii Sarnıcı, Yavuz Selim Camii Su yolları, Sultanahmet Camii Su yolları, Mesnevihane Camii Sarnıcı ve Kuyusu, Süleymaniye Külliyesi Sarnıçları, Sokullu Mehmet Paşa Camii su yolları, Şehzadebaşı Camii su yolları, Büyük Han Su yolu ve İstanbul Üniversitesi bahçesindeki sarnıçlar.