Arama
İstanbul’un yer altı dünyası
Osmanlı'ya beş asır başkentlik yapan İstanbul, sadece yeryüzünde yaşayan tarihiyle değil, yer altında bulunan dünyasıyla da dikkat çeker. Tarih boyunca uğruna pek çok savaş yapılmış kadim kentin altında, bambaşka bir tarih yatar. Pek çok farklı amaç için kullanılan yer altı dünyası günümüzde farklı amaçlarla kullanılır. Peki, tarihte yer altı neden kullanılmış, beraber okuyalım...
Yer altı su sistemi: Sarnıç
🔷 Yangın ve kuraklık gibi durumlarda kullanılmak üzere, yağmur sularını biriktirmeye yarayan sarnıçlar, şehrin olmazsa olmazı ve ihtiyacı idi.
🔷 Program konuğu Arzu Ulaş, İstanbul'un yer altı dünyasını ve sarnıçların önemini şöyle özetledi: "Osmanlı bu yapıları tamir etmiş, kullanmış ve su ihtiyacını karşılamış. Su sistemi Antik dönemden itibaren geliyor, diğer medeniyetler tamir etmişler, geliştirmişler. Tarihi Yarımada'nın yer altında 3 medeniyetin izlerini görmek mümkün."
Meşhur su membaları: Ayazma
🔷 Yunancada "kutsal yer" anlamına gelen kelime, genel olarak diğer manası olan "soğuk su kaynağı, pınar" manasında kullanılır. Ortodoks Hıristiyanlar, kutsal olduklarına inandıkları su kaynaklarına ayazma adını verir. Bu suyun aynı zamanda şifalı olduğuna dair bir inanış vardır. İstanbul'da Bizans döneminden kalma beş adet ayazma mevcuttur.
Osmanlı'nın su haznesi: Çukur bostan
🔷 İstanbul'un bir başka sarnıç çeşidi de çukur bostandır. Üstü açık, derinliği olan bir yerdir. Etrafı kalın duvarlarla çevrili derin bir çukur şeklindedir. Osmanlı'da su haznesi olarak kullanılır.
🔷 Bugün Karagümrük Stadı'nın olduğu yer, İstanbul'un önemli çukur bostanlarından biridir. Derinliğinden dolayı stadyuma çevrilmesinin kolay olacağı düşünülerek bu şekilde bir dönüşüm yapılır.
🔷 Yavuz Sultan Selim Camii önünde bulunan ve Hekimoğlu Ali Paşa Camii'nin yakınındaki çukur bostanlar da meşhurdur.
Yavuz Sultan Selim Çukur Bostanı
🔷 Fatih semtinin güzide camilerinden Yavuz Selim Camii'nin önünde bulunan çukur bostanı, Bizans'ın ünlü komutanı Aspar tarafından inşa edilir. Açtırdığı çukurun etrafına tuğlalar ördürterek oluşturduğu sarnıç, 152 metre uzunluğunda 11 metre derinliğindedir.
🔷 Bizans döneminde uzun süre bahçe sulamalarında kullanılır. Osmanlı döneminde ise meyve ve sebze yetiştirilen bir bostan olarak değerlendirilir. Çukur bostan olarak anılmaya başlanır. Günümüzde büyük kısmı belediye tarafından parka dönüştürülürken bir kısmı da otoparka çevrildi.
İstanbul'un önemli yer altı yapıları
🔷 İstanbul'un tarihini şekillendiren yapıların çoğunun altında sarnıçların olduğu görülür. Şehrin merkezi noktalarında bulunan tarihi yapılar, hem kendi su ihtiyaçlarını karşılar hem de kent sakinlerine dağıtır.
🔷 İstanbul'daki önemli yer altı yapılarını şöyle sıralayabiliriz:
Fatih Camii Karadeniz Sarnıcı, Ahmediye Camii Sarnıcı, İstanbul Arkeoloji Müzesi Bahçe Sarnıcı, Ayasofya Camii Sarnıcı, Yavuz Selim Camii Su yolları, Sultanahmet Camii Su yolları, Mesnevihane Camii Sarnıcı ve Kuyusu, Süleymaniye Külliyesi Sarnıçları, Sokullu Mehmet Paşa Camii su yolları, Şehzadebaşı Camii su yolları, Büyük Han Su yolu ve İstanbul Üniversitesi bahçesindeki sarnıçlar.
İstanbul'un en meşhur ve büyük yer altı mekanı
🔷 Doğu Roma İmparatoru I. Justinianus tarafından yaptırılan Yere Batan Sarnıcı, ihtişamı sebebiyle Yere Batan Sarayı olarak da isimlendirilir.
↪Sarnıç, yaklaşık 1000 metrekare alanı kaplar. Uzunluğu 140 metre, genişliği 70 metre olan dikdörtgen bir yapıdır.
↪ İçerisinde her biri 9 metre yüksekliğinde tam 336 sütun bulunur.
🔷 Sarnıcın amacı, su yollarından ve yağmurdan el edilen suyun, imparatorun ikamet ettiği Büyük Saray çevresindeki yapılara dağıtılmasıdır.
🔷 Yüz yıllar boyunca şehrin su ihtiyacının karşılanmasında büyük rol oynayan sarnıç, bugün turistlerin gözde mekânları arasındadır.