Arama
Kameranın en yalın hali: Karanlık oda
Görme konusunda, modern anlamda sahip olduğumuz birçok bilginin temelini, 9'uncu yüzyılda yaşayan Müslüman âlim Kindî atmıştı. Ondan bir asır sonra yaşayan ve bugün dahi "tüm zamanların en büyük fizikçisi ve optik dehası" olarak adlandırılan İbnü'l Heysem ise, onun bu iddiasını yaptığı deneylerle kanıtladı. İbnü'l Heysem, günümüzde hayatın her alanında kullandığımız kameraların en yalın hali olan "karanlık oda"yı, bundan tam bin yıl önce keşfetti…
"Işığını başka bir kaynaktan alan (ya da kendisi ışık kaynağı olan) kütlelerden çıkan ışık bütün yönlere doğru yayılır. Bu sebeple, göz görünür bir nesneyle karşı karşıya dururken nesne herhangi bir ışık tarafından aydınlatılıyorsa, ışık bu nesneden yansıyarak göz yüzeyine düşer."
10'uncu yüzyılda yaşamış olan İbnü'l Heysem'in Kitâbü'l Menâzır (Optik Kitabı) adlı eserinden.
Basra şehrinde doğan İbnü'l Heysem, Nil Nehri'nin taşmasının etkilerini azaltma yollarını arayan sultanın daveti üzerine Mısır'a gitti.
Tarihte ilk kez, Eukleides ve Batlamyus'un matematiksel yaklaşımı ile doğa filozoflarının fiziksel prensibini birleştiren bilim insanı olacaktı. Ona göre, "optik ilmi üzerinde çalışmak için, hem fizik hem de matematik alanlarında maharet ve bilgi sahibi olmak" gerekiyordu.
İbnü'l Heysem Optik Kitabı adlı eseriyle optik biliminin temellerini attı.
Batıda Magnum Opus adıyla bilinen bu eserde, ışığın doğası, görme fizyolojisi ve mekanizması, gözün yapısı ve anatomisi, yansıma, kırılma ve katoptrik konuları inceleniyordu.
İbnü'l Heysem, lensleri incelemiş; düz, küresel, parabolik, silindirik, dışbükey ve içbükey gibi farklı türde aynalarla deneyler yapmıştı. Ayrıca göze dioptrik bir sistem olarak yaklaşmak suretiyle kırılma geometrisi uygulamıştı.
Dâhiyane bir yaklaşımla atmosferik kırılma görüngüsünü araştırmış, atmosferin yüksekliğini on altı kilometre olarak hesaplamıştı. Bu ölçüm, atmosferin en alt tabakası olup yaklaşık on iki kilometre kalınlığında olan troposfere ait modern ölçümlerle uyum içerisindedir.
Fizik, İbnü'l Heysem öncesinde, felsefe etkinliği gibiydi; deneye yer yoktu.
Böyle bir devirde, İbnü'l Heysem'in teorilerini sınamak için deneye dayalı bulgulardan yararlanması, oldukça sıra dışıydı. Bir teorinin kabulü için deneye dayalı bulgularla sınanmasının şart olduğu esasını ilk yerleştiren İbnü'l Heysem olup, Optik Kitabı adlı eseriyle Batlamyus'un Almagest adlı kitabını eleştiriyordu.
Bin yıl sonra bile kitabı, bir araştırmanın gerçeklere dayandırılması ve ön yargılardan etkilenilmemesi başlığı altında, profesörlerce araştırmacı öğrencilere okutulmaya devam edilir.
Bazı bilim tarihçilerine göre, "Snell Kanunu" olarak bilinen optik yasası, hâlihazırda İbn Sehl'in çalışmalarında da yer alır.
Önde gelen tüm felsefeci ve matematikçiler gibi dikkatli bir gözlemci olan İbnü'l Heysem, bir gün bulunduğu odanın pencere kanadındaki delikten içeri giren ışığı fark etti.
Işık karşıdaki duvara vurmuş ve Güneşin tutulma sırasındaki yarım ay şeklindeki biçimini almıştı. Bunu gören Heysem, şu tespiti yaptı: "Güneşin tutulma sırasındaki görüntüsü, tam tutulma olmadığı müddetçe, şunu söyler: Güneş ışıkları, dar ve yuvarlak delikten geçerek deliğin karşısındaki düz yüzeye düştüğünde hilal şeklini alır."
Bunun gibi deney yaparak, ışığın düz bir çizgi halinde hareket ettiğini, parlak nesnelerden yansıyan ışık huzmelerinin küçük delikten geçerken dağılmayarak deliğe paralel düz beyaz yüzey üzerinde baş aşağı bir görüntü oluşturduğunu açıkladı ve delik ne kadar küçük olursa, oluşan görüntünün de o kadar net olacağını belirledi.