Arama
Müslüman alimlerin dünyayı değiştiren keşifleri
İslam tarihi, bugünkü medeniyetin temellerini atan birçok Müslüman bilim adamının keşiflerinden, inşalarından ve miraslarından oluşur. Tarihe yön veren alimlerimizin izinden gitmek onları tanımak için, bugün kullandığımız kâğıttan, ilk üniversiteye; ilk ameliyatlardan, gök kuşağı açıklamalarına kadar giden; Müslüman bilim adamlarımızın ilklerini, keşiflerini ve icatlarını içeren bir liste hazırladık.
Ali bin Abbâs, İslâm bilginlerinin tıb sahasında en çok temayüz edenlerin başında gelmektedir. Devrine göre en zor ameliyatları başarıyla yapan iyi bir cerrahtı. Yunanlıların bilmedikleri pek çok tıbbî mühim keşifler yaptı. Tecrübe ve deneylerini birleştiren kabiliyetli bir hekimdi.
Küçük kan dolaşımının keşfi, ilginç ve tartışmalı bir konudur. Bu keşfin Avrupa'da 16. yy.da Servetus Vesalius, Colombo ve sonra da William Harvey ile başladığına inanılır. Bununla birlikte eski yazmaların ortaya çıkmasıyla bu konudaki keşif, 13. yy.daki İbnü'n-Nefis'e ait olduğu kabul edilir. İbnü'n-Nefis olarak tanınan Alâeddin Ebu Hasan Ali ibn Ali el-Hazm ed-Dimeşkî, 1213'te Şam'da doğdu. Nureddin Zengî tarafından kurulmuş Bimâristân-ı Nurî'de (dönemin hastanesi) eğitim gördü. Tıptan başka fıkıh, edebiyat ve kelam tahsil etti. Şafi fıkhında uzman oldu. 1236'da Mısır'a geçti ve en-Nasrî ve sonra da el-Mansurî hastanesinde çalıştı. Sultanın özel hekimi oldu. 1288'de vefat ettiğinde evini ve kütüphanesini Mansurî hastanesine vakfetti.
Cebir kelimesi, İranlı matematikçi Hârizmî'nin dokuzuncu yüzyılda yayınladığı ünlü "Hesab ül-Cebir vel-Mukabele", (Düşünce ve Denge Hesapları) isimli tezinden gelmektedir. Yunan ve Hindu sistemlerinin köklerine dayanan yeni cebir düzeni, rasyonel sayıları, irrasyonel sayıları ve geometrik büyüklükleri birleştirici bir sistemdi. Hârizmî, üslü sayılar fikrini de ilk kez ortaya atan kişiydi.
Doğu ve Batı ilim âleminde cebire yaptığı katkılarla ün yapıp, tanınan Hârizmî; bu sahada ilk eser sahibidir. Eserlerinde Avrupa'nın bilmediği "sıfır"ı kullanıp, cebir işlemlerini geometrik düşüncelerle temellendirdi. Harizmi, "Kitab'ül Muhtasar fi Hesab'il Cebri Mukabele" adlı eserinde, "cebir" kelimesini Matematiğe kazandırdı. Cebir konuları metodik ve sistematik olarak ilk defa ortaya koydu. Zamanın matematiğine yeni bir yön vermiştir.
Zerkali çalışmalarında usturlab kullanmıştır. Batıda Zerkali Safihası adıyla meşhur olan âlet Afakî bir şekilde, her yerin ufkunu temsil edecek sûrette ufuk dâiresi hareketli yapılmış, menâzırî usûl ile ayın tutuluş durumu resimlenmiş, dâirevî ve safihadan ibârettir. Bu âletin özelliklerinden bahseden Zerkali 'nin risâlesi, Kitâb-ül Amel Bis-safiha ez-Zicîya, Lâtince, İbrânice ve diğer dillere tercüme edilmiştir. Bir örneği Paris Kütüphânesinde mevcut olan âlet hakkında Mîrim Çelebi, Sultan İkinci Bâyezîd Hanın emriyle Farsça mükemmel bir eser yazmıştır.
Bîrûnî, Fars bilgin ve hezârfen. Tam adı Ebu Reyhan Muhammed bin Ahmed el-Birûnî'dir. Batı dillerinde adı Alberuni veya Aliboron olarak geçer. Gökbilim, matematik, doğa bilimleri, coğrafya ve tarih alanındaki çalışmalarıyla tanınır. Bîrûnî'nin astronomi ve coğrafya ölçümleri için geliştirdiği birçok alet zaman içerisinde kayboldu. Günümüze kadar ulaşan ölçme araçları ise piknometre, mekanik usturlap ve bazı harita projeksiyonlarıdır.
Bîrûnî Newton'dan 700 yıl önce, Newton'un matematiksel olarak ispatladığı yer çekimi kuramı üzerine ilk fikirlerini ileri sürdü. Ayrıca geliştirdiği teleskoplar ile gözlemleri sonucunda, gezegenlerin güneş etrafında döndüğünü doğrulayan Galileo'dan da 600 yıl önce, 'dünyanın döndüğü' fikrini El-Bîrûnî savundu. Dünya dönüyorsa, ağaçlar ve taşların neden fırlamadığı sorusuna ise merkezde bir çekicilik olduğu ve her şeyin dünyanın merkezine düştüğü cevabını verdi. Kuzey, Güney, Doğu ve Batı'nın farklı noktalarda buluştuğunu; denizlerin ardında bir karanın bulunduğunu (Bugünkü Amerika) öngördü. Kendisinden çok sonra gelen Newton, Toricelli, Copernicus, Galileo gibi bilim adamlarına ilham kaynağı olan El-Bîrûnî, 75 yaşında vefat etti.