Müslüman alimlerin keşfettikleri doğa olayları

10'uncu yüzyıl Kurtubalı edebiyatçı İbn Hazm'ın döneminden önce ve bu dönem sırasında astrologlar, yıldız ve gezegenlerin birer ruh ve zihne sahip olduğuna ve insanlara tesir ettiğine inanıyordu. Meseleye gerçekçi bir şekilde yaklaşan İbn Hazm, şöyle diyordu: 'Yıldızlar zihni ya da ruhu olmayan gök cisimleridir. Ne geleceği bilebilir ne de insanları etkileyebilirler. İnsan üzerindeki etkileri yalnızca Güneş huzmelerinin ısıtma etkisi ve ayın medcezire yol açması gibi fiziksel özellikler bakımından olabilir.' 11'inci yüzyılın diğer bir bilim insanı olan Bîrûnî, medcezirin döngüsel olduğunu ve ayın evrelerindeki değişikliklerden kaynaklandığını açıkladı. Hindistan'ın Somnath şehrindeki medcezir örneğini net bir şekilde açıklayarak bu görüngünün ayın hareketleriyle ilişkili olduğunu ispatladı. Gökyüzünü inceleyen Kindî gibi bazı âlimler, gökyüzünün mavi renkte görünmesi hakkında görüş bildirdiler. Kindî bu konuda ismi uzun ama kendisi kısa bir eser yazmıştır: Havada Sema Yönünde Görülüp Semanın Rengi Sanılan Gök Mavisi Rengi Üzerine. Gökyüzünün neden mavi olduğundan bahseden Kindî bunun sebebini 'gökyüzünün koyu rengiyle Güneş ışığının aydınlattığı havadaki buhar ve toz atomlarının açık renginin karışması' olarak açıklar. Tıpkı eserinin adı gibi, sözleri bu görüngüyü eksiksiz şekilde izah eder: 'Üzerimizdeki karanlık hava Dünyadan yansıyan ışıkla karışmak suretiyle görünür hale gelir; ortaya çıkan renk karanlık ve ışık arasında bir renk, yani mavi renktir. Bu rengin gökyüzünün gerçek rengi olmadığı, yalnızca ışık ve karanlığın buluşması sebebiyle göz tarafından algılanan bir renk olduğu aşikârdır. Bu tıpkı saydam bir maddeyi gözümüze tutup Güneş gibi parlak ışık kaynaklarına baktığımızda ışık kaynağının rengiyle saydam maddenin rengini birbirine karışmış görmemiz gibidir, zira bu şekilde renkli camdan baktığımızda gördüğümüz renk ne camın ne de bakılan nesnenin rengidir, ikisinin ötesinde yeni bir renktir.' Kindî düşüncesinde haklıdır; zira o devirde eğitimli çevrelerde bile bilgiden sayılan bazı görüşlere rağmen gökyüzü gerçekten de mavi değildir. Eğitimli bir kişi olmakla birlikte fen, matematik ve müzik alanlarında kendini yetiştiren ve 9'uncu yüzyılda Bağdat'ta hekimlik yapan Kindî, bu inanışla baş etmekte fazla zorlanmamıştır. İbnü'l Heysem de içinde yaşadığı döneme hâkim olan geleneksel bilgiye karşı geldi. Bundan bin yıl önce Kahire'de, halifenin isteği üzere Nil Nehri'nin akışını düzenleyemediğinden ev hapsi cezasına çarptırılmıştı. İbnü'l Heysem biliyordu ki Eski Mısırlılar bu işi becerememişse kendisinin de becermesi mümkün değildi. Canını kurtarıp çalışmalarına devam edebilmek için deli numarası yapmıştı. Ev hapsine diyeceği yoktu, zira tüm zamanını penceredeki deliklerden gelen ışık huzmelerini yakından inceleyerek geçirebiliyordu. Gözlem ve deney yapacak bolca vakti olması sayesinde gökkuşakları, hale etkileri, Güneş ve Ay'ın ufuk çizgisine yaklaştıkça büyümüş görünmeleri gibi doğa olaylarını inceleyerek açıklayabilmişti. Güneş ve ayın ufuk çizgisi yakınında daha büyük görünmesinin sebebinin atmosferin yarattığı etki olduğunu açıkladı; büyüklüğün artmasının beynin oynadığı görsel bir oyun olduğunu ilave etti. Güneşin ufuk çizgisinin on dokuz derece aşağısında olduğu durumlarda dahi Güneş ışınlarının atmosferde kırılarak Dünya'ya ulaştığını gösterdi ve buna dayalı olarak atmosferin yüksekliğini on altı kilometre olarak hesapladı. 1319 yılında ölen Kemaleddin Farisi, İbnü'l Heysem'in çalışmalarını tekrar etti ve ışık huzmelerinin izlediği yolu cam bir kürenin içerisinde gözlemlemek suretiyle bu çalışmaları geliştirdi. Güneş ışığının yağmur taneleri tarafından kırılmasını belirlemeyi uman Farisi, elde ettiği bulgular sayesinde birincil ve ikincil gökkuşaklarının temelde beyaz ışığın prizmayla kırılması sonucunda oluştuğunu açıkladı. Fikriyat Kanın vücuttaki dolaşımının keşfinin tarihi, damar ve arterlerin yapısı kadar karışıktır. Eski Yunanlılar kanın kaynağının karaciğer olduğuna ve besinlerin damarlar aracılığıyla bağırsaklardan karaciğere geldiğine inanıyordu. Onlara göre, karaciğerde 'tabii ruh' ile dolan kan, oradan kalbin sağ karıncığına geçerek vücudun diğer bölümlerine dağılıyordu. Ancak modern tıbba göre durum böyle değil ve bunu ilk keşfeden, 9 asır önce yaşayan bir İslam alimi... 'Kan dolaşımını keşfeden Müslüman alim' adlı haberimizi okumak için tıklayın.

Müslüman alimlerin keşfettikleri doğa olayları

YILDIZ VE GEZEGENLER İNSANLARA TESİR EDEBİLİR Mİ?