Arama
Müslüman alimlerin yer bilimi ile ilgili keşifleri
Dünya tarihinde pek çok bilim dalında olduğu gibi, yer bilimin temellerinin atılmasında da Müslüman âlimlerin payı oldukça büyüktür. Yer bilim hakkında bilgi sahibi olan Mısırlılar, Mezopotamyalılar, Hintliler, Yunanlılar ve Romalıların yaşadığı topraklar İslam sancağı altına alınmış; bu medeniyetlerin sahip oldukları bilgileri inceleyen Müslüman âlimler, alanla ilgili gelişmeleri daha ileriye taşımışlardır. Dünya üzerinde Avrupa'ya, Rönesans dönemine izafe edilse de jeolojinin temelleri Rönesans'tan 800 yıl önce İslam uygarlığında atılmıştır.
İlmin sınırlarını zorlayan tek Müslüman bilim insanı İbn-i Sina değildir; mineraloji alanının büyük isimleri arasında İbn-i Sina ile aynı dönemde yaşayan Biruni de yer alır.
Biruni, bugün Türkiye'nin güneydoğusunda kalan bölgede 973 yılında doğdu. Kendisiyle aynı dönemde yaşayan birçok bilim insanı gibi, aralarında matematik, astronomi, tıp, felsefe, tarih, eczacılık ve mineralojinin de bulunduğu birçok alanda eser veren Biruni'yi tek bir alanla sınırlamak mümkün değildir.
Zamanının büyük bir bölümünü Hindistan'da geçirmiş, bu arada Hintçe öğrenmiş, Hintlileri, Hindu dinini ve Hindistan'ın önemli yerlerini incelemişti.
Bununla ilgili deneyimlerini Hindistan Güncesi adlı geniş kapsamlı kitabında anlatır. Hintçenin yanı sıra Yunanca, Sanskritçe ve Süryanice de bilmesine rağmen tüm kitaplarını Farsça ve Arapça yazdı.
Hindistan'da geçirdiği zaman zarfında yoğun bir şekilde doğa tarihi ve jeoloji çalıştı; Ganj havzasının çökelti özelliğini doğru şekilde tarif etti. Mineraloji alanındaki Değerli Taşların Tanınması adlı büyük eseri Biruni'yi bu alanın önde gelen bilim insanlarından biri yaptı.
Mineraloji konusunda önemli çalışmalar yapanlar, İbn-i Sina ve Biruni ile sınırlı değildir. Bu alandaki önemli çalışma ve başarılar arasında şunlar yer alır: Yahya bin Meseveyh Değerli Taşlar ve Özellikleri adlı eseri yazdı. Kindî üç monografi yazmış olup bunların en iyisi Değerli Taşlar ve Benzerleri'dir, ancak bu eser maalesef kaybolmuştur.
Arabistan'la ilgili üç kitap yazan 10'uncu yüzyıl âlimi Hamdanî, bu kitaplarında altın, gümüş, mineral ve değerli taşları arama yöntemlerinden, bunların özelliklerinden ve nerelerde bulunabileceğinden bahseder.
İhvanı Safa adıyla tanınan 10'uncu yüzyıl bilginleri özellikle minerallerin sınıflandırılması ile ilgili ansiklopedik bir çalışma yaptılar. Maalesef mineraller, taşlar ve değerli taşlar konusunda yazılmış olan eserlerin çoğu kaybolmuş, çok az sayıda eser günümüze ulaşarak basılabilmiştir.
Müslüman medeniyetinin dünyaya, insana ve hayata son derece natüralist bir gözle bakması dikkate değerdir. Müslüman bilim insanları minerallerin, kayaların, dağların, depremlerin ve suyun kökenini düşünmüş ve merak etmiştir.
Bu yer bilimin ya da bugünkü adıyla jeolojinin doğuşudur ve jeolojinin tarihi insanın dünyanın doğası üzerine düşüncelerini yansıtır.