Arama
Oğuzların göç ve fetihlerine ışık tutan seyyah: İbn Fadlan
İbn Fadlan, Abbasiler döneminde yaşayan büyük bir alim, seyyah ve diplomattı. Müslümanlığı kabul eden İdil Bulgarlarına İslam'ı öğretecek din adamları, cami ve kale yapacak mimarlar ile birlikte yola çıktı. Heyetteki en bilgili ve yetenekli kişi olan İbn Fadlan, Bağdat'tan yola çıktı ve Rey, Nişabur, Merv, Buhara ve Harizm şehirlerinde konakladı. Kaleme aldıkları ile Oğuzların göçlerine, fetihlerine, Bulgar Türklerine ışık tuttu, tarihte çözülemeyen meseleleri aydınlığa kavuşturdu.
📍İbn Fadlan'ın eseri, 15. yüzyılda tarih sahnesinden çekilen ve bugünkü Çuvaşlar'ın dedeleri olan Bulgar Türkleri hakkında önemli bir kaynak teşkil eder.
📍İlk defa 12. yüzyılda son Irak Selçuklu sultanı II. Tuğrul için Acâʾibü'l-mahlûkat adlı coğrafya kitabını yazan Muhammed bin Mahmûd bin Ahmed et-Tûsî'nin yaptığı alıntılarla varlığı ortaya konulan eser, birkaç farklı nüshasını gördüğü anlaşılan Yâkut el-Hamevî tarafından Muʿcemü'l-büldân'da iktibas edilmiş, daha sonra da İranlı Emîn-i Ahmed-i Râzî tarafından yazarının adı verilmeden kaynak olarak kullanılmıştır.
Coğrafya ve astronomi çalışmalarıyla bir Osmanlı denizcisi: Seydi Ali Reis
📍Çağdaş bilim dünyasında esere ilk defa dikkat çeken Danimarkalı J. K. Rasmussen'dir.
📍Onun, Ortaçağ'da Müslümanların Rusya ve İskandinavya ile olan ilişkilerine dair 1814'te yayımladığı makalede Yâkut'un İbn Fadlan'dan iktibas ettiği "Rus" maddesinin tercümesi de yer almış ve çalışmanın ilim adamları arasında büyük ilgi uyandıran bu kısmı birkaç yıl içerisinde İngilizce, İsveççe ve Latinceye çevrilmiştir.
📍Daha sonra Alman asıllı Rus şarkiyatçısı Christian Martin Fraehn, Yâkut'un İbn Fadlan'dan iktibas ettiği kısımların tamamını iki ayrı yayın halinde Arapça metinleriyle birlikte neşretmişti.
📍İbn Fadlan'ın aslında Hazar ve Bulgar ülkelerine kadar gitmediği, yazdıklarının çoğunun uydurma ve abartmalardan ibaret olduğu ileri sürülmüşse de Tizengauzen ve Rozen tarafından yapılan araştırmalar sonucunda onun seyahatnamesinin tarihî bakımdan çok önemli ve nadir bilgiler ihtiva ettiği anlaşılmıştır.
📍1923 baharında Zeki Velidi Togan, Meşhed İmam Rızâ Kütüphanesi'nde o güne kadar bilinmeyen bir coğrafya mecmuası buldu. İbnü'l-Fakīh ve Ebû Dülef el-Hazrecî'nin eserlerini de içine alan bu mecmuanın son kısmını İbn Fadlan'ın o güne kadar hiçbir yerde rastlanmayan seyahati oluşturuyordu.
📍Togan keşfini takip eden yıllarda birkaç makale yazdıktan sonra 1935'te Viyana Üniversitesi'nde eser üzerine doktora yaptı ve Ibn Fadlan's Reisebericht adlı bu çalışmasını 1939'da Leipzig'de yayımladı.
📍İbn Fadlan'ın risâlesi, özellikle Zeki Velidi Togan'ın Arapça metinle birlikte verdiği ayrıntılı bilgi ve özgün yorumlarla Doğu Avrupa'nın tarih, kültür ve coğrafyasının araştırılmasında çok önemli bir yere sahiptir.
📍Bugüne kadar çeşitli açılardan ele alınarak hakkında pek çok yayın yapılmış, ihtiva ettiği bilgiler sayesinde daha önce çözülmesi mümkün olmayan birçok mesele aydınlığa kavuşturulmuştur.