Osmanlı arşivinden İstanbul camilerinin fotoğrafları 📸

1800'lü yılların ilk yarısında, dünya yepyeni bir icat ile tanıştı: Fotoğraf. Bu alanda teknolojinin hızla gelişmesi, fotoğraf makinelerini yaygınlaştırmaya; fotoğrafçıların sayısını arttırmaya başlamıştı. Osmanlı Devleti, 19'uncu yüzyılda modernleşme hareketlerine hız vermiş, batıdaki gelişmeleri yakından takip etmişti. Bu gelişmelerden biri de fotoğrafın keşfiydi. Avrupa'da fotoğrafın keşfinden kısa bir süre sonra Osmanlı coğrafyasında fotoğraf yaygınlaşmaya başladı. Osmanlı Sultanları da, fotoğraf alanındaki gelişmeleri sıkı sıkıya takip ediyorlardı. Çok yönlü yetiştirilen Sultan II. Abdülhamid'in ilgi alanlarından biri ise fotoğrafçılıktı. Her şeyden haberdar olmak isteyen Sultan Abdülhamid, bir kısmını ordu bünyesindeki subaylar arasından yetiştirdiği fotoğrafçıları aracılığıyla, hem Osmanlı İmparatorluğu'nda, hem de dünyanın farklı coğrafyalarında olup bitenleri izlemişti. 'Yıldız Albümleri' ya da 'Abdülhamid Albümleri' olarak bilinen ve dünyanın en büyük fotoğraf arşivi olarak kabul edilen 35 bin parçalık albümler, Abdülhamid'in bu ilgisi ve merakının ürünü. Bu değerli koleksiyon, başta İstanbul olmak üzere, tüm Osmanlı coğrafyası ve dünya ülkeleri için bir belge niteliği taşıyor. Albümlerdeki fotoğrafların bir kısmı, dönemin önde gelen fotoğrafçılarına saray tarafından sipariş edilerek çekildi; bir kısmı ise, Abdülhamid'in fotoğrafa olan ilgisini bilen farklı ülkelerdeki profesyonellerden hediye olarak gönderildi. Abdülhamid'e fotoğraf gönderen sanatçılar, aynı zamanda fotoğraf sanatı tarihinin ilkleri olarak tanınıyor. Onlardan biri Pascal Sebah'tır. Pascal Sebah, çalışmalarıyla ve stüdyosuyla Osmanlı Dönemine damgasını vurmuş bir fotoğrafçıdır. Suriyeli Katolik-Melkit bir ailenin oğlu olarak 1823 yılında dünyaya geldi. 1857 yılında açtığı ilk stüdyosu, Beyoğlu Tomtom Sokağı'nda, 10 numaradaydı. Buraya El Shark (El-Şark: Doğu) olarak Arapça bir isim vermişti. Pascal Sebah, 1860'ların başında Beyoğlu 232 numaralı yerde, Fransız Elçiliği karşısında bir şube açtı. İlk stüdyo ise baskıların yapıldığı ve negatiflerin biriktirildiği bir atölye olarak kullanılıyordu. 1860'larda bir şube de Jardin de Fleurs'da (günümüzde Çiçek Pasajı'nın bulunduğu yer) açtı. Ancak bu şube 1870'deki büyük Beyoğlu yangınında tamamen yok oldu. 232 numaralı şubeyi ise 1866 yılında fotoğrafçı Tancrede Dumas'ya devretti. İki yıl sonra Beyoğlu 439 numaraya taşındı. Tomtom Sokağı'ndaki yerde ise çalışmalarını sürdürdü, çok önemli fototip baskı çalışmalarını burada yaptı. İlk dönemlerinde büyük kardeş Kosmi Sebah'la birlikte çalışan Sebah, bunu fotoğraf kartlarının arkasında da belirtirdi. Kosmi Sebah ise 1875 yılında Beyoğlu'nda kendi adına bir stüdyo açtı. Fotoğraftaki teknik ve kimyasal gelişmeler sayesinde, fotoğrafın ucuzlayıp halka doğru yayılmasından Pascal Sebah da faydalandı. 1854 yılında, Andre Adolphe Eugene Disderi adlı bir Fransız, Carte-de-visite yönteminin patentini aldı. Çok objektifli bir kamera kullanarak, tek levha üzerine düşürülen birden fazla küçük görüntünün maliyeti düşürmesi esasına dayanan bir makineydi bu. Bu buluş fotoğrafa olan talebi artırdı. Bu bütün stüdyoların iş yapması demekti. Aynı zamanda da yeni stüdyoların açılması, yani rekabetin de artması anlamına gelmekteydi. Sebah, yoğun şekilde çalışmalarına devam etti. 1875 yılında Catalogue des Vues d'Egypte, Nubie, Athenes, Constantinople et Brousse adıyla bir katalog çıkardı. İçinde 400 fotoğraf ve 6 panorama vardı. Kahire'de Mısır Konsolosluğu bitişiğinde bir şubesi bulunan Pascal Sebah'ın hazırladığı bu katalogda Mısır, İstanbul, Bursa ve Atina'ya ait manzaralar ve mimari eserler, kıyafet ve halk tipleri ve stereograf görüntüler de vardı. 1870 yılında uluslararası ilk ödülünü Societe Française de Photographie'den alır. Buradan aldığı bronz madalyayı hemen fotoğraf kartlarının arkasında belirtir. Pascal Sebah'ın hazırladığı Les Costumes Popularies de la Turkie en 1873 adlı kitabı, fotoğraf çalışmaları içinde ayrı bir yere sahiptir. Bu kitapta, Osmanlı İmparatorluğu'nda yaşayan halklara ait olan ve 1873 Viyana Sergisi'nde yer alacak kıyafetlerin fotoğrafları vardır. Daha sonra bu fotoğraflar kitap olarak 600 adet basılır. Bu sergiyle ilgili alacağı haklı övgülerin yanı sıra, yine bu sergiye gönderdiği Mısır ve İstanbul fotoğraflarıyla Bronz Madalya kazandı. Osmanlı İmparatorluğu'nun diğer saygın yayını L'Architecture Ottomane (Usul-i Mimari-i Osmanî) adlı eserdeki fotoğraflar da aynı yıl Pascal Sebah tarafından çekilmiştir. Sebah, uluslararası sergilere katılarak aldığı birçok madalyayı ve Sultan Abdülaziz tarafından verilen 3. derece Osmanî Nişanı gibi ödüllerin tamamını fotoğraf kartlarının arkasında belirtir. 1881 yılında sanatçının Tomtom Sokağı'ndaki atölyenin yanması sonucu, yıllarca oluşturduğu negatifler ve tüm fotoğraf malzemeleri yok olur. Bu ikinci büyük darbe, atölyede çalışan ve yıllarca bilgisini ve emeğini aktarmış olan, en büyük destekçisi Antonie Laroche'u da işsiz bırakır. Sanatçı Kahire'ye giderek fotoğrafçı Heyman ile ortak bir stüdyo çalıştırır. Pascal Sebah bu talihsiz olaydan beş yıl sonra 63 yaşında yaşama veda eder. Ölümünün ardından eşi Roza Zarfcıyan, çocuklarının yaşanın küçüklüğü nedeniyle, Polycarpe Joaillier'i işletmeye ortak alarak, firmanın ismini Sebah Et Joaillier olarak değiştirir. Bu ortaklıktan sonra firma başarılı bir tırmanışa geçerek, ödüller alır. 1899 yılında Abdullah Biraderlerin stüdyosunu satın alırlar. Ancak 1904 yılında Polycarpe Joaillier'in ölümü işletmeyi zor durumda bırakır. Pascal Sebah'ın oğlu Jan Sebah ve Gustave Joaillier, beş altı yıl daha stüdyoyu çalıştırırlar. Ancak Abdullah Biraderler'den alınan stüdyoyu ve Kahire şubesini kapatırlar. Gustave Joaillier, beş altı yıl daha stüdyoyu çalıştırırlar. Ancak Abdullah Biraderler'den alınan stüdyoyu ve Kahire şubesini kapatırlar. Gustave Joaillier'in bir müddet sonra ortaklıktan ayrılarak Paris'e yerleşmesi üzerine aile dostları olan ressam Agop İskender'le bir ortaklık sağlanır. 1934 yılına kadar sürecek olan bu ortaklık, bu tarihte ikilinin stüdyoyu Agop İskender'in oğlu Bedros İskender ve ortağı İsmail İnsel'e devretmelerine kadar sürer. Stüdyonun ismi Foto Sabah'a dönüşerek 1950'lerin başına kadar çalışmalarını sürdürür.