Arama
Osmanlı sarayında hicri yılbaşı nasıl karşılanırdı?
İslamiyet tarihi için milat kabul edilen Hicret, Müslümanlar için yepyeni bir sayfa açtı. Peygamber Efendimiz 1442 yıl önce bugün, Mekke'den Medine'ye hicret etmiş; 16 yıl sonra dönemin halifesi Hz. Ömer tarafından Hicret, takvimin başlangıcı olarak kabul edilmişti. Muharrem ayının birinci günü olan hicri yılbaşı, Osmanlı saraylarında özel bir ihtimamla kutlanır; devlet adamları, ulema ve gayrimüslim cemaatlerin liderleri saraya gelerek tebrikte bulunurlardı.
Sultan Abdülmecid, 4 Mart 1840 tarihindeki hicrî yılbaşında, dönemin sadrazamı Koca Hüsrev Mehmed Paşa ve Şeyhülislam Mekkizade Mustafa Asım Efendi'ye yeni yıl tebriğinde bulunmuş ve şu sözlere yer vermişti:
"Benim Vezirim,
Cenâb-ı Hakk bu sal-i meyamin-iştimali zât-ı hümayunumuz ile cümle ümmet-i Muhammed haklarında müteyemmen ve mes'ud eyleyüb nice nice emsaliyle müşerref ederek nusret ve futühâte mazhâriyetle sâye-i hümayunumuzda kaffe-i ümmet-i Muhammed'e asayiş ihsan eyleye âmin. İşbu Cumartesi günü efendi da'imiz ile bi'l-maiyye rikab-ı hümayunuma gelesiz."
Sultan Abdülmecid'in söylediği bu sözlerin günümüz Türkçesine çevirisi şu şekilde:
"Cenab-ı Hakk, bereket, mutluluk ve uğurla dolu bu yılı şahsımızla birlikte bütün ümmet-i Muhammed hakkında mübarek, saadetli ve mutlu kılıp bizleri daha nice benzer yıllarla şereflendirerek, yardımıyla başarı ve zaferlere nail edip himaye ve korumamız altında cümle ümmet-i Muhammed'e asayiş ve güvenlik ihsan eylesin. Âmin. İşbu Cumartesi günü Şeyhülislam Efendi ile birlikte huzuruma gelin."
Sarayda tebrikleşme ve "muharremiyelik" denilen bahşişlerin dağıtılmasından başka hicrî yılbaşlarına özel diğer bir öğe de çeşitli şairler tarafından padişaha bu münasebetle takdim edilen şiirlerdi.
Bu şiirlerden 17 Şubat 1875'te Bab-ı âli Buhari-i Şerif Hocası Müderris İbrahim Refet tarafından Sultan Abdülaziz'in yeni yılını tebrik için yazılanı, her mısraı 1292 tarihini esas alan bir redifle gayet sanatlı bir tarzda kaleme alınmıştı.
Başbakanlık Osmanlı Arşivleri'nde kayıtlı 1292 yılı için kaleme alınan bu "kaside-i tarihiye" ise şöyleydi:
"Meyamin-saz-ı mes'adet kıldı yine gerdun 1292
Cedid salin idüb takdim-i bezm-i şah-ı derya-cud 1292
Ne şah-ı asr kim zeyn aver-i eyvan-ı sultanı 1292
Bi-hakkın merhamet nezd-i hümayunda pek maksud 1292
Hital-i dadına emsal derya katre-i na-çiz 1292
Mihr-i envar-ı mecd-i vücuduna nisbetle na-mevcud 1292
Mehtabında burc-ı ala bedr-i cihan-pira 1292
Cela-yı asuman u seyf-i nusret-saye-i ma'bud 1292
Saded ancak dua-i padişahidır her an yoksa 1292
Sada-i satvet ü iclalini el-hak aleme meşhud 1292
Bu kim Sultan Aziz ibn-i Şah Mahmud'dur hakka 1292
Kamu dünya zebanında hemin ahlakı hep Mahmud 1292
Sema-yı emn-i dine nur ver kıldıkca mihr-i asa 1292
Hala'ik-saye-i vücuduyla olsun hisse-mend-i sud 1292
Olup ancak mısra-ı cevherin tarih-i pür ma'na 1292
Yazub bakisin ey Refet beli pek ekmel ve mes'ud 1292
Teceddüd eyledikce sal vü mehle heft-alem 1292
Ola ömr-i azizin ömr-i Nuh-asa her an memdud 1292
Refet da'ileri"
Birçok kişi ve şair tarafından yazılan bu tebrik şiirleri, son dönem Osmanlı basınında da geniş yer tutardı. Hicrî yılbaşlarda çıkan gazeteler, büyük ölçüde okuyucuların yeni yıllarını tebrikle birlikte bu şiirlere ve padişahın yeni yılını kutlayan resmi mesajlara yer verirlerdi.