Arama
Osmanlı tarih yazıcılığında çığır açan Kemalpaşazade
II. Bayezid, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman döneminde yaşayan Kemalpaşazade çok yönlü bir şahsiyetti. Uzun yıllar boyunca kendisini ilme adayan Şeyhülislam Kemalpaşazade, tarih yazıcılığında büyük bir çığır açtı. Yanlış olarak gördüğü tarihi mevzuları eleştirmekten kaçınmadı. Tarihi birbirinden bağımsız olaylar zinciri şeklinde değil, bir bütün olarak ele aldı. Edebi şahsiyeti ilim adamı yönünün arka planında kalsa da hikemi şiirler yazmaktan geri durmadı. İşte, Osmanlı tarih yazıcılığında çığır açan Kemalpaşazade hakkında detaylar…
Günümüzde esere nereden ulaşabiliriz?
📌Kemal Paşazâde'nin on defterden oluşan eserinin tamamı bugün mevcut değildir. Mevcut nüshalar da genellikle 17. Yüzyıldan bu yana yapılmış istinsahlardı.
İstinsah: Bir yazıya, yapıta bakarak örneğini elle çıkarma, aynısını yazma, kopya etme.
📌Tevârîh-i Âl-i Osmân'ın İstanbul kütüphaneleri dışında Avrupa ve Mısır'daki nüshalarının en önemlisi Paris Bibliothèque Nationale'de kayıtlı olanıydı.
📌Diğer Osmanlı tarihlerindeki gibi Kemalpaşazade'nin eseri de siyasi ağırlıklıydı. Teşkilat ve kültür tarihine ait pek çok içerik kitapta yer aldı. Olaylar kronolojik sırayla anlatıldı.
📌Bayezid'in emri gereği Türkçe yazan, Kemalpaşazade yine de Arapça ve Farsça'nın etkisinden de kurtulamadı. Eserlerinde Türkçe kelimelere geniş yer vermesine rağmen etki oldukça hissediliyordu.
📌Eserde seciye yani düz yazıdaki kafiyeye dikkat edildiği için edebi mahiyeti de yüksekti.
📌Kitapta Osmanlı'nın hızlı gelişimi üzerinde de duruldu. Ona göre Osmanlılar Sâmânîler, Gazneliler, Selçuklular ve Hârizmliler gibi metbûlarına karşı isyan etmemiştir ve Osmanlı Devleti'nde herkes kanun ve nizamlara uymuştu. Devletin sürekliliğini sağlayan unsurlar para ve askerdi, Anadolu'nun zenginliği de Osmanlı'yı büyük katkı sağlıyordu.
📌Aristokrat zümreye yer verilmeyen Osmanlı düzeninde yöneticiler genellikle devşirme sınıfından yetiştirilmişti. Böylece daha eşit ve adaletli bir düzen sağlayanabiliyordu.
📌İkinci Bayezid, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman dönemlerinde yaşayan ve üç hükümdarın da saygısını ve sevgisini kazanan Kemalpaşazade çok yönlü bir şahsiyetti. Bir diğer önemli yönü de edebi şahsiyetiydi.
"Dil açılmaz dîde giryân olmasa
Tâzelenmez sebze bârân olmasaHil'at-i vaslına olmazdı bahâ
Havf eğer peşinde hicrân olmasaCânı için ister el cânânını
Ben n'iderdim cânı cânân olmasa"
📌Değişik konularda pek çok eser vermiş olan şeyhülislam nesir türünün yanında nazım alanında da kalem oynattı.
📌Fakat tezkireler (biyografi) onun edebi kişiliğinden ziyade ilmi yönü üzerinde durdu. Bunun sebebi de bir alim ve şeyhülislam kimliğinin bulunmasıydı. Bu kişiliği sanatçı ve şair kişiliğini arka plana atmıştı.
"Mansıbda bir olsa dahi ger âlim ü câhil,
Zâhirde müsâviyse hakîkatte bir olmaz.
Altun ile faraza ki berâber çekile seng,
Vezn içre bir olmak ile kıymette bir olmaz."