Arama
Osmanlı’da basılan ilk kağıt paranın serüveni
Kâğıt paranın geçmişten günümüze uzun bir yolcuğu vardır. Osmanlı'da ilk kağıt para, iç borçlanma nedeniyle kullanıldı. Bitmeyen savaşlar neticesinde mali sıkıntılara çözüm olarak ortaya kondu. Sultan Abdülmecid döneminde "para yerine geçen kâğıt" anlamına gelen "Kaime-ı Nakdiye-ı Mutebere" adıyla bastırıldı. Peki, neden bazı paralar posta pullarının üzerine basıldı?
📌1842 yılından itibaren paralar güvenilir olması için Osmanlı Bankası'na bastırıldı. Kaimelerin el yapımı ile değişimi de sağlandı. Fakat matbaada basılan bu paraların da sahtesini basıldı. Bu yıllarda kalpazanlık olayları o derece arttı ki, böylelerini bildirenlere "ihbariye akçesi" adıyla mükâfat verilmeye başlandı.
📌Özellikle yabancılar ve yerli gayrimüslimler kalpazanlıkla uğraşmaktaydı. Örneğin yapılan incelemelerde Amerika'da basıldığı tespit edilen sahte 120 bin liralık kaimeler, piyasadan toplatıldı ve hepsi halkın huzurunda yakıldı.
📌Kaimenin faizi 1843'te % 6'ya düşürüldü. 1851 yılında 100.000 liralık (20.000 kese) faizli kaime piyasadan çekilerek faizsiz ve tahvil mahiyetinde olmayan kaimeler çıkarıldı. Bu gerçek manada alışveriş aracı olarak kullanılmaya başlandığını gösterir.
📌 1863 yılında Fransız ve İngiliz ortaklığıyla kurulan Bank-ı Osmani-i Şahane devlet bankası niteliğini kazandı. Osmanlı'nın Avrupa devletlerinden borç almak zorunda kaldığı dönemlerde bu banka kanalıyla mali işlemlerini yürütürdü.Bundan dolayı da Osmanlı Bankası'na hükumetin kâğıt para basmayacağı ve başka bir kuruma da bastırmayacağı taahhüdünde bulunarak, 30 yıl süre ile kâğıt para ihracı imtiyazını verdi.
📌İlk olarak 1863 yılında istendiğinde altına çevrilmek üzere, Maliye Nezareti ve kendi mühürlerini taşıyan banknotları tedavüle çıkardı. 1863-1914 yılları arasında da çeşitli şekil ve miktarlarda banknot ihraç etti.
📌93 Harbi sırasında Osmanlı Bankası ile anlaşılarak savaş masraflarını karşılayabilmek amacıyla kaime ihraç etti.
Osmanlı'da devlet çarklarının nasıl işlediğini anlatan defterler: Mufassal ve icmal
Osmanlı -Rus savaşının finansmanı için, 1876-1879 V. Murad ve II. Abdülhamid dönemlerinde; son olarak da, I. Dünya Savaşı'nın finansmanı için 1912-1920 Reşad ve Vahdeddin dönemlerinde basıldı.
📌Osmanlı'da basılan paraların çok azında filigran bulunurdu, bunlar da düz çizgi şeklindeydi.
*Filigran: Devlet tarafından çıkarılan değerli kâğıtlarda kullanılmak üzere dokusuna işlenmiş olan ve ancak ışığa tutulduğunda görülebilen çizgi, resim, yazı.
📌1878 yılında Osmanlı'da ilginç bir olay yaşandı. Bu yıllarda bozuk para sıkıntısı çeken Osmanlı, pek çok teşebbüsüne rağmen bu sorunu çözememişti. Piyasadaki sikkeler o kadar azaldı ki, bakır sikkeler dahi bulunamaz oldu. Bu durum vapur, tramvay ve köprü ücretlerinin ödenmesinde ciddi problemlere neden oluyordu.
📌 Şirketler bu durumu çözebilmek adına 10 ve 20 paralık biletler bastırdı. Zamanla bu biletler alışverişte de kullanıldı. Fakat kısa süre sonra esnaf bu biletleri kabul etmemeye başlayınca biletler problem haline geldi.
📌Devlet bu meseleyi çözmek için 25 bin liralık 10 paralık posta pulu çıkardı. Böylece pullar para şeklinde piyasaya girdi. "Para pul oldu" tabirinin de kaynağı oldu.