Arama
Osmanlı’da kütüphane mimarisi
Kütüphaneler kültürümüzü ve geleneğimizi geleceğe taşıyan insanların en yakın arkadaşlarıdır. Pek çok bilgi ve belgeler dijitalize olup internet sahasına taşınmış olsa da kitapların ve kütüphanelerin, uygarlık birikimimizi devam ettirme görevi devam ediyor. Osmanlı Devleti gibi yarım yüzyılın üzerinde ayakta kalan bir medeniyet eşsiz bir kütüphane kültürüne sahiptir. Peki, Osmanlı Devleti'nde kütüphanelerin müstakil olarak inşası ne zaman başladı ve kütüphanelerin mimarisi nasıldı?
📌 Ayasofya Kütüphanesi, 1740 yılında l. Mahmut'un isteği üzerine Ayasofya Camii'nin takviye payandaları arasında inşa edilir.
Takviye payandası: Özellikle Ayasofya'da karşılaştığımız, yapıyı ayakta tutmak, herhangi bir deprem veya kuvvete karşı korunabilmesini sağlamak için inşa edilmiş destek.
📌 Ayasofya Kütüphanesi dışarıdan çok süslü bir görünüme sahip olmamasına rağmen, içerisindeki daha eski binalardan getirilip burada kullanıldığı rivayet edilen dökme tunç parmaklığı, 16-17. asra ait çinileri, yaldızlı ve boya nakışlı kitap dolapları ile müthiş estetiğe sahiptir.
📌 Ayasofya Kütüphanesi ile yakın yıllarda inşa edilen diğer camilerde de bu estetik tavır göze çarpar. Dolayısıyla I. Mahmut döneminde kütüphane yapılarına büyük bir önem verildiği söylenilebilir.
Ayasofya cami olduğu dönemde nasıl görünüyordu?
📌 Bir vakfiye kütüphanesi gibi karşımıza çıkan Atıf Efendi Kütüphanesi içerisinde pek çok vakfiye vardır. Bir dönem kütüphanedeki bazı vakfiyeler Almancaya çevrilip o şekilde yayımlanır.
📌 Yine kütüphaneden alındığı anlaşılan bazı vakfiyelere Sahaflar Çarşısında çıkmıştır.
📌 Mimarisine bakıldığında ise küçük bir giriş ve müstakil bir kitap bölümünden sonra bir okuma salonu vardır. Okuma salonunu geçtikten sonra iki sütun ile orta sofadan ayrılan iç tarafından hücreler bulunan bölüme geçilir.
📌 İki sokağın birleştiği noktada bulunan kütüphanenin üst katında sokak çizgisine bağlı olarak belirli çıkmalar bulunur.
10 maddede Osmanlı dönemi kütüphaneler
📌 1742'de inşa edilen Fatih Camii Kütüphanesi de Osmanlı kütüphane mimarisinin bir diğer önemli parçalarından biridir.
📌 Fatih Camii'nin kıble yönünde müstakil kârgir bir bina şeklinde tek kubbeli olarak inşa edilen kütüphanenin altında, kütüphanenin rutubetli olmaması için yüksek bir mahzen tasarlanır.
📌 Fatih Camii Kütüphanesi'nde bulunan kitaplar kütüphanede oluşan bakımsızlık sorunlarının ardından Süleymaniye Kütüphanesi'ne nakledilir.
📌 Bir diğer cami yakınında inşa edilen kütüphane yapısı ise 1768 yılında II. Bayezid Camiinin dış tarafına tek kubbeli olarak eklenen Şeyhülislam Veliyüddin Efendi vakfı olan kütüphanedir.
📌 Nuruosmaniye ile Bahçekapı'daki Hamidiye kütüphaneleri büyük selatin külliye kütüphanelerinin sonuncularıdır.
Selatin: Sultanlar demektir.
Osmanlı'nın ilk Barok mimari eseri 'Nuruosmaniye'
📌 Günümüzde de faaliyetini sürdürmeye devam eden Nuruosmaniye Kütüphanesi, barok üslubun özelliklerini tam olarak gösterir.
📌 Hamidiye Kütüphanesi'nin okuma odası bir köşe başı üzerinde yükselerek zarif ve hafif yapısıyla gelenleri selamlar. Eski bir gravürden, okuma odasının duvar ve tavanının evvelce nakışlar ile bezeli olduğunu anlıyoruz.
Gravür: Öncelikle resmedilip daha sonra oyma ve kazıma ile eser oluşturma
📌 Nuruosmaniye Kütüphanesi, ait olduğu külliye gibi, tam barok üslubun hakim olduğu bir binadır.