Arama
Osmanlı’da kütüphane mimarisi
Kütüphaneler kültürümüzü ve geleneğimizi geleceğe taşıyan insanların en yakın arkadaşlarıdır. Pek çok bilgi ve belgeler dijitalize olup internet sahasına taşınmış olsa da kitapların ve kütüphanelerin, uygarlık birikimimizi devam ettirme görevi devam ediyor. Osmanlı Devleti gibi yarım yüzyılın üzerinde ayakta kalan bir medeniyet eşsiz bir kütüphane kültürüne sahiptir. Peki, Osmanlı Devleti'nde kütüphanelerin müstakil olarak inşası ne zaman başladı ve kütüphanelerin mimarisi nasıldı?
📌 1742'de inşa edilen Fatih Camii Kütüphanesi de Osmanlı kütüphane mimarisinin bir diğer önemli parçalarından biridir.
📌 Fatih Camii'nin kıble yönünde müstakil kârgir bir bina şeklinde tek kubbeli olarak inşa edilen kütüphanenin altında, kütüphanenin rutubetli olmaması için yüksek bir mahzen tasarlanır.
📌 Fatih Camii Kütüphanesi'nde bulunan kitaplar kütüphanede oluşan bakımsızlık sorunlarının ardından Süleymaniye Kütüphanesi'ne nakledilir.
📌 Bir diğer cami yakınında inşa edilen kütüphane yapısı ise 1768 yılında II. Bayezid Camiinin dış tarafına tek kubbeli olarak eklenen Şeyhülislam Veliyüddin Efendi vakfı olan kütüphanedir.
📌 Nuruosmaniye ile Bahçekapı'daki Hamidiye kütüphaneleri büyük selatin külliye kütüphanelerinin sonuncularıdır.
Selatin: Sultanlar demektir.
Osmanlı'nın ilk Barok mimari eseri 'Nuruosmaniye'
📌 Günümüzde de faaliyetini sürdürmeye devam eden Nuruosmaniye Kütüphanesi, barok üslubun özelliklerini tam olarak gösterir.
📌 Hamidiye Kütüphanesi'nin okuma odası bir köşe başı üzerinde yükselerek zarif ve hafif yapısıyla gelenleri selamlar. Eski bir gravürden, okuma odasının duvar ve tavanının evvelce nakışlar ile bezeli olduğunu anlıyoruz.
Gravür: Öncelikle resmedilip daha sonra oyma ve kazıma ile eser oluşturma
📌 Nuruosmaniye Kütüphanesi, ait olduğu külliye gibi, tam barok üslubun hakim olduğu bir binadır.
📌 Sadrazam Râgıb Paşa tarafından 1762 yılındada Koska caddesi üzerinde kurulan kütüphane, küçük bir avlu ortasında müstakil bir haldedir.
📌 Burada daha farklı bir mimari kendisini gösterir. Kütüphane binasının ortasındaki dört sütun üzerinde bir kubbe ve köşelerde dört küçük kubbe ile aralarda dört kemer yer alır. Binanın içinin çiniler ile kaplı olması okuyucuya olduğundan daha geniş bir mekandaymış hissi verir.
📌 Cami avlusunun caddeye komşu bir köşesinde türbe ile bir sebil bulunur. Hekimoğlu Ali Paşa Camii Kütüphanesi'nde karşılaştığımız gibi burada da kütüphanenin ortasında kitap muhafaza etmek üzere müzeyyen bir kafes bulunur.
Napolyon'un Doğu düşlerini sona erdiren Osmanlı karşısındaki büyük hezimeti
📌 Çok beğenilmiş olacak ki Ragıp Paşa Kütüphanesi'nin planı 1775 yılında Kazasker Damadzade Murad Efendi'nin hibe ettiği Çarşamba'daki alana de aynen tekrarlanır.
📌 Çarşamba'da farklı olarak giriş holü ve revakı yerine kapıyı muhafaza eden bir sundurma(saçak) yapılır.
📌 18. yüzyılda genel olarak cami ve külliye çevrelerine yayılan kütüphane yapıları 19. yüzyıla geldiğimizde şehrin muhtelif semtlerine dağılmaya başlar.
Zamana meydan okuyan ilim merkezi: Koca Ragıp Paşa Kütüphanesi