Arama
Osmanlı'nın bestekâr kadınları
Osmanlı müzik kültürünün asıl öğelerinden ve temel kaynaklarından biri de kadınlardır. Kadınların müzik uygulamaları kent-saray muhitinde farklı, yerel-taşra muhitinde farklı karakterlerde karşımıza çıkar. Peki, Türk musiki hayatı ve tarihinde Osmanlı'da besteleriyle ünlenen ilk Müslüman kadın bestecimizi ya da Osmanlı döneminde marş besteleyen kadın bestecimizi kaç kişi biliyor? Sizler için Osmanlı saray ve şehir hayatı içinde görsel ve yazılı belgelerle tespit edilmiş kadın bestekârlarımızı derledik.
Kadın besteci deyince ilk akla gelenlerden bir tanesi... Osmanlı'nın besteleriyle ünlenen kadın bestecisidir. 1710-1780 tarihleri arasında yaşadığı tahmin edilir. Tambur çaldığı ve sesinin güzelliği ile tanındığı ileri sürülmektedir.
Dilhayat Kalfa, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki ilk kadın besteci olan Reftar Kalfa'dan sonra bilinen ikinci kadın bestecidir. Yaşamı hakkında neredeyse yok denecek kadar az bilgi olmasına rağmen, bestelerinin müzik kalitesi günümüze kadar tartışılmaz yerini korumuştur. Dilhayat Kalfa, adındaki Kalfa sıfatından da anlaşılacağı gibi, sarayda yetişmiş ve gene sarayda Kalfa rütbesi kazanacak önemli bir idari görevde bulunmuş bir kişidir.
Dilhayat Kalfa besteleri, Darülelhan Tasnif Heyeti (günümüzdeki Konservtuar) tarafından tesbit edilmiş eserler arasında yer almaktadır. Ayrıca 18. yy. güfte mecmualarından olan Hekimbaşı Mecmuası'nda "Dilhayat" adına kayıtlı Rast ve Eviç makamlarında murabba beste ve Segâh makamında bir semâi'yle birlikte on üç eseri bulunmaktadır. Dilhayat Kalfa eserlerini bestelerken çifte düyek, remel, devrikebir, hafif muhammes gibi büyük usulleri kullanmıştır.
Bestelerinden bazıları: "Çok mu figânım ol gül-i zibâhıram için" (Evc makamı); Evcâra Peşrev, Büzürk Peşrev ve Saz Semaisi, Hüseyni Peşrev.
Doğumu ve ölüm tarihi bilinmeyen bestecimiz, Abdülmecid zamanında sarayda piyano hocalığı yapmıştır. Donizetti Paşa'nın talebesi ve aynı zamanda saray orkestrasında birinci kemandır.
Besteleri: Polka, Mazurka, Piyano için parçalar.
17 Temmuz 1778 tarihinde doğdu. 4 Haziran 1848 tarihinde vefat etti. Esma Sultan renkli kişiliğiyle olduğu kadar, son derece başarılı besteleriyle de adından söz ettirmiştir. Ey afitab-ı bezm-i nur sözleriyle başlayan bestesi günümüzde de bilinmektedir.
Eseri: "Ey âfitab-ı bezm-i nur" (Bestenigâr)
Tanburi Faize Hanım 1894 yılında İstanbul'da doğdu. Mabeyinci Faik Bey ile Şeminur Hanım'ın kızıdır. Fahire Fersan'ın ablasıdır. Özel öğrenim görerek yetiştirildi. Çok küçük yaşlarında babasının yakın dostu olan Tanburi Cemil Bey'den Tambur ve musiki dersleri aldı. Enderini Hafız Hüsnü'den, İsmail Hakkı Bey'den hayli eser öğrenerek repertuarını genişletti. Darülelhan'da ve çeşitli musiki derneklerinde Tambur öğretmenliği yaptı. Çok iyi Tambur çalan ve musiki kültürü çok zengin olan Faize Hanım, maarif müfettişlerinden Ruhi Bey'le evliydi. Eşinin teşviki ile bestekârlığa başladı; az ve özlü eserler bıraktı.
Eserleri: "Bâde-i vuslat içilsin kâse-i fâğfurdan" (İlk bestesidir. Sözleri Şeyh Abdülbaki Baykara'ya aittir.) "Severim her güzeli senden eserdir diyerek." (Hicazkâr)
1877'de Beyrut'ta doğdu. 4 Nisan 1926'da vefat etti. Özel hocalardan piyano, Türk ve Batı musikisi eğitimi aldı. Şarkıları"E.R." imzasıyla Rübap Mecmuasında yayınlandı.
Besteleri: "Hicab etme benden söyle" (Sûzinâk); "Bugün bir keyfiyetim var" (Bayâti); "Bedr-i vechin gizledin, ey reşk-i mâh" (Çargâh); "Kimseye etmem şikâyet, ağlarım ben halime" (Sûzinâk)