Arama
Osmanlı'nın ihtişamlı Ramazan geleneği; Kadir alayları
Üç kıtaya yayılan Osmanlı İmparatorluğu'nda, on bir ayın sultanı Ramazan her zaman önemli bir yere sahipti. Bu ayla birlikte adeta Müslüman topraklara huzur yağardı. Ramazan'ın içerisindeki bin aydan daha hayırlı Kadir Gecesi özel olarak ihya edilirdi. İstanbul halkı geceyi, şehirdeki başta selatin camileri olmak üzere, cami ve mescitlerde ibadetle geçirmeye ihtimam gösterirdi. Bu gecenin en ihtişamlı geleneklerinden biri ise Kadir alaylarıydı. Peki, Kadir alayları neydi?
Osmanlı döneminde İstanbul'da yaşayanlar, Kadir Gecesi'ni Ayasofya'da geçirmeye gayret ederlerdi. Bunun sebebi Kadir Gecesi teravih namazını Ayasofya'da kıldıklarında dualarının kabul edileceğine dair yaygın olan inançtı. İstanbullular, iftardan önce camiye gelerek oruçlarını açtıktan sonra akşam namazını da Ayasofya'da kılarlardı.
Evliya Çelebi, 1045 senesindeki Ramazan'ında Kadir Gecesi'nde Ayasofya müezzin mahfelinde Kur'an okurken güzel sesini duyan IV. Murad'ın iltifatına mazhar olarak Enderun'a alınmasını, Kadir Gecesi'ni Ayasofya'da ihya etmesinin bereketi olarak izah etti. Ayasofya'nın Kadir Gecesi bakımından önemli bir özelliği de İstanbul'daki sefirlerden başlayarak pek çok yabancının buradaki kutlamaları caminin üst katında takip edebilmesine imkân verilmesiydi.
Kadir Gecesi, padişah büyük bir alayla Topkapı Sarayı'ndan Ayasofya Camii'ne, bazen de başka bir camiye giderdi. Bu alaya "Kadir alayı" adı verilirdi. Sultan, şayet yazlık bir saraydaysa bu tören için Topkapı Sarayı'na gelirdi. Padişahlar geldiğinde Topkapı Sarayı'nda mükellef bir iftar sofrası kurulması ve padişahın özel olarak hazırlanmış yumurta yemesi bir hanedan geleneğiydi. Bu yumurtaya "yumurta-i hümayun" denir, özenle hazırlanırdı.
Bâbüssaâde'den Ayasofya Camii'ne kadar Kadir alayının geçeceği güzergâhtaki yollar önceden tamir edilip fener, çarkıfelek ve kandillerle donatılarak aydınlatılırdı. Yol üzerindeki binalar elden geçirilip boyanırdı. Halkın alayı rahatça seyretmesi için oturma yerleri yapılır, diplomatlar için özel alanlar tahsis edilirdi. Padişahın saraya dönüşü de geldiği gibi alayla olurdu.
Kadir Gecesi'nde düzenlenen alaylar ihtişamlı olur, camilerinin minareleri, mahyalarda kandillerden bahseden ayetlerle süslenirdi. Alaydaki padişah Cuma selamlıklarında olduğu gibi "Mağrur olma padişahım, senden büyük Allah var" nidalarıyla alkışlanırdı. Padişahı görmek ve şeker almak için toplanan halk ve askerler oldukça büyük bir kalabalık oluştururdu.
İhtişamlı bir kalabalığa sahip alaya hünkâr imam ve müezzinleri de katılırdı. Bu gece imamların her rekâtı farklı bir makamda kıldırdıkları teravih ve Kadir namazları ile ihya edilirdi.