Arama
Osmanlı'nın Ramazan geleneği cerre çıkma nedir?
Osmanlı'nın Ramazan geleneklerinden biri de cerre çıkmaktı. Medrese talebeleri, üç aylarda dini hizmetlerde bulunmak için kasaba ve köylere gider, burada halkı irşad ederdi. Halk ve ilim ehli arasında gönül bağı oluşmasını sağlayan cer faaliyetleri sayesinde imparatorluğun en ücra köşesine kadar dini, ilmi gelişmeler götürülürdü. Peki, cerre nasıl çıkılırdı?
Recep, Şaban ve Ramazan olarak adlandırılan üç aylarda medreseler tatil edilirdi. Bu tatil döneminde talebeler, memleketlerine değil, halkı irşad etmesi için imparatorluğun muhtelif yerlerine gönderilirdi. Halka eğitim veren medrese talebeleri bunun karşılığında halkın gönüllü olarak verdiği cerr adı verilen yardım alırdı. Bu sayede yeni dönemde eğitim masraflarını karşılamış olurdu. Öyle ki maddi durumu kötü olan bazı medrese talebeleri, üç aylarda dışında cer müddetinde kazandığı parayla geçinirdi. Akçanın yanında, buğday, bulgur, helva gibi erzak ve elbise gibi şeyler de verildiği olurdu.
Bu yardımlar "cer akçesi" ve "zekat akçesi" olarak anılırdı. Bu durum halk ve ilim ehli arasında samimi diyalogların oluşmasını sağladı.
Üç aylar dışında da cerre çıkıldığı olurdu. Fakat bu belirli kurallara tabii tutulurdu. Sadece Salı ve Perşembe günleri cami dışında cerre faaliyetlerine izin verilirdi. Kânunnâme-i Ehl-i Hıref'te şöyle belirtilir:
"Mollalar ve diğer cerciler, Salı ve Perşembe günlerinden başka günlerde dolaşamaz ve câmilerde cer yapamazlar."
Cerre çıkmak isteyen talebeler, bunu önce müderrise bildirirdi. Müderris de içlerinde liyakatli olanlara ilmühaber denilen belge verilirdi. Sonrasında Bâb-ı Meşihat'ta dersvekili denilen kişiye müracaat edilerek gerekli vesikaları ve gidecekleri yerdeki müftü efendilere hitaben yazılmış, talebelerin himâye olunmasını isteyen tavsiye mektuplarını alarak yola koyulurlardı.
Cerre çıkacak kişi, Recep ayında veya en geç Şaban ayının on beşinden önce medresesinden ayrılmak durumundaydı. Talebeler ellerindeki vesika ve mektubu, sancak ya da vilayete gidiyorsa müftü efendiye, kaza ise kaymakama verirdi. Sonrasında vazifelendirildikleri câmilerde vaaz ve derslere başlarlardı.
Bâb-ı Meşihat: şeyhülislâmlık makamı
Gittikleri yerlerde imam ve müezzinin odasında kalan talebelere bölge eşrafı sırayla iftara davet eder ya da yemek gönderirdi. Medrese talebeleri iftardan sonra ahaliye teravih kıldırır, Kur'an-ı Kerim okuyup sohbet ederdi.
İstanbul'dan Rumeli, Anadolu, Suriye ve Yemen'e kadar dini hizmet ve cerr için giden talebeler vardı. Talebelere idarecilerin yardım etmesi hatta iskele veya istasyonlardan memurlar tarafından karşılanıp uygun bir yere yerleştirilmesini padişahlar fermanlarıyla bildirirdi. Cerre çıkacak talebelerin yiyecek-içecek ve yol masrafları bizzat padişah tarafından Hazine-i Hassa'dan karşılanarak Meşihat makamına gönderilir ve Meşihat da bu parayı talebelere dağıtırdı.