Arama
Piri Reis’in idamının arka planı
Tarih boyunca birçok devletin ele geçirmek istediği bir kara parçası olan Hürmüz ve Altın Çağ'ın parlak denizcisi Piri Reis… 16. yüzyılın ortalarında kendini Hint Okyanusu'ndaki Portekiz güçleriyle mücadele ederken bulan Piri Reis'in idamına giden süreçte, Hürmüz'ün rolü neydi? Sizler için Piri Reis'in idamının perde arkasındaki detaylarını derledik.
Basra'da Vali Kubad Paşa'dan yardım istedi. Kendisinden yardımı esirgeyen Kubad Paşa'nın da girişimleriyle Piri Reis'in aleyhine olumsuz bir hava oluşturdu. Kubad Paşa yardım etmediği gibi, kendisini halka zulüm ile suçladı. Piri Reis, Portekiz donanmasının Körfez'i kapatmak üzere yaklaştığını duyarak mahsur kalmamak için donanmasını bırakıp üç gemiyle denize açıldı. Bunlardan biri Bahreyn'de kayalıklara çarparak battı. İki gemisiyle Süveyş'e, oradan Mısır'a geldi. İşte Piri Reis'in tüm yaşamının değişeceği, sonun başlangıcı olan yer burasıydı.
Mısır'da da iyi karşılanmadı, sorumluluğundaki donanmayı bıraktığı için ordusunu savaş alanında bırakıp kaçmış muamelesi gördü, tutuklandı. Tutuklu geçen birkaç aydan sonra emirlerin yerine getirilmediği gerekçesiyle Divan-ı Hümayun tarafından, Piri Reis'in idamı istendi. 1554 senesinde boynu vurularak idam edildi.
Cenazesi de tüm idam mahkûmları gibi isimsiz bir çukura atıldı. İdam edilenlerin gömüldüğü yerleri bulup başına bir mezar taşı diken hayırseverler bile adeta bu meseleye bulaşmamak ve kimseyi kızdırmamak için Piri Reis'i unuttu.
Basra ve Mısır Valisi'nin raporlarının ardından donanmanın Portekizlilere kaptırıldığı şâyiası İstanbul'a ulaşmış, Piri Reis aleyhinde bir hava esmeye başlamıştır. O zamana kadar ciddi bir mağlubiyet yaşanmadığı için, gelen haberler payitahtı dehşete düşürmüştür. Denizciliğe layık olduğu kıymeti göstermediği söylenen Rüstem Paşa da Piri Reis'e sahip çıkmamıştır.
Piri Reis'in Hürmüz'de fazla oyalanmamasının stratejik sebepleri olabilir. Burayı, Kızıldeniz ağzındaki Bâbülmendeb gibi elde tutmak kolay değildir. Çünkü Boğaz'ın karşısı İran topraklarıdır. Karadeniz'i, Kızıldeniz'i, Ege'yi hatta Akdeniz'i Türk gölü haline getiren Osmanlılar, Basra Körfezi için aynı şeyi yapamazdı. Muhasaranın kaldırılma sebebi, büyük ihtimalle daha güçlü bir düşman donanmasının yaklaşması ve fırtınada Osmanlı gemilerinin bazısının hasar görmüş olmasıydı. Nitekim az sonra buraya büyük bir Portekiz donanması gelmiş; Piri Reis'in yerine tayin edilen Murad Reis, bunlarla yenişemeyip bir mikdar zayiatla geri dönmüş ve bu yüzden azledilmişti.
Piri Reis'le ilgili ortada dolaşan rüşvet konusunda, Hürmüz kalesinin komutanı Álvaro de Noronha'nın yazdığı ve kuşatmayı ayrıntılarıyla anlatan mektupta herhangi bir kayıt bulunmuyor; ünlü Osmanlı tarihçisi İbrahim Peçevî de bu iddiayı reddediyor. Ayrıca 80'li yaşlarındaki üst düzey bir denizcinin rüşvet karşılığında kuşatmayı kaldırması da günümüzde pek çok araştırmacıya mantıklı gelmiyor. Peki Hürmüz seferinin sonucu, Kanuni Sultan Süleyman'ı, Pîrî Reis gibi değerli bir denizciyi, yargılamaya dahi gerek görmeden idama gönderecek kadar çileden çıkarmış olabilir miydi?