Arama
Posta güvercinleri yollarını nasıl buluyorlardı?
Bir haberin, hızlı ve güvenli bir şekilde hedefe aktarılması, geçmişten günümüze daima önemli bir konu oldu. Mesaj ve haberlerin rivayet yoluyla, dilden dile, posta güvercinleriyle, dumanla ya da taş tabletlere yazılarak iletilebildiği dönemlerde ne mesaj uygulamaları vardı, ne konumumuzu bildiren GPS, ne de görüntülü konuşabileceğimiz bir teknoloji… Güvercinlerden Peyklere, geçmişte kullanılan posta ve haberleşme yöntemlerini sizler için derledik.
İslam dünyasının dört bir yanını gezen İbn Battûta, mal ve haber göndermekte kullanılan birçok dâhice yönteme rastlar.
Mekke'de karşılaştığı bir tüccar eliyle oğluna para gönderir; Müslüman olması ve kendisi gibi Tancalı olması sebebiyle bu tüccara itimat etmekte bir mahsur görmemiştir.
Yani kilometrelerce uzakta olan insanlar bile dönemin teknolojisini kullanarak birbirleriyle irtibat kurabilmiştir.
Dünyanın bilinen en muntazam haberleşme teşkilatı, 1539 yılında Kanuni Sultan Süleyman zamanında Osmanlılar tarafından kuruldu.
Buna göre ülkenin belirli noktalarına "menzil" adıyla konaklama istasyonları kurulup çevre ahalisi de menzilci tayin edilerek yeni bir haberleşme sistemi oluşturuldu.
Ülkenin en uç noktalarına kadar ulaşan bu haberleşme ağının merkezi İstanbul olup Anadolu ve Rumeli yönlerinde üç ana kola ayrılırdı. Bu ana kollar da birbirine tali yollarla bağlanırdı. Bu sisteme göre İstanbul'dan çıkan bir mektup çok kısa bir zaman zarfında ülkenin en uç noktasına kadar ulaşıyor ve herhangi bir güvenlik veya gecikme sorunu ile karşı karşıya kalmıyordu.
Bir mesajın hızlı bir şekilde hedefe aktarılmasının yanında, güven unsuru oldukça mühimdi. Bu nedenle tarihte uzun süre hayvanlarla sağlanan iletişime dair yöntemler yetmemeye başlamış; güven ve hız ihtiyacını aynı anda karşılayabilecek bir alternatif gerekmişti.
Osmanlı Devleti'nde bu ihtiyaç, "Peyk" adı verilen koşucu birliklerle karşılanmıştı.
Osmanlı döneminde, haber getirip götüren kişiler ve yaya postacı sınıf için kullanılan "Peyk" kelimesinin ne zaman ortaya çıktığı bilinmiyor.
Peyklerin, İlhanlı ve Selçuklulardan Anadolu beyliklerine ve oradan da Osmanlı'ya geçmiş olabileceği düşünülüyor. Fatih Sultan Mehmet'in teşkilat kanunnamesinde "pey" adı verilen özel bir sınıftan söz edilmesi sebebiyle, Osmanlı'da 15'inci yüzyılda ortaya çıktığına işaret ediliyor.
Genellikle sultanın hemen yanında bulunan Peykler, resmi haber ulaştırma veya istihbarat gibi görevleri yerine getirirlerdi. Öncelikli görevleri, sultanın emirlerini hızla gerekli yerlere götürmekti. Osmanlı haberleşmesinin önemli bir kolu olan Peyk Teşkilatı, zamanla işlevini yitirmesi nedeniyle 3 Mayıs 1829 tarihinde kaldırıldı.
Yaptıkları işin zorluğu nedeniyle, Peyklerin fiziki özellikleri hakkında, ilk olarak iri ve güçlü oldukları düşünülebilir. Ancak Peykler, bu düşüncenin tam aksine, küçük ve zayıf görünen, çevik yapılılar arasından seçilirdi.
Zor şartlara tabi tutulan kişiler arasında başarı gösterenler, Peyk Teşkilatına dâhil olurlardı. 1673 yılında Edirne'de gözlem yapan Seyyah Galland, Peykler için "Benzer fiziksel yapıları ve yaşları ile seyri hoş bir manzara oluşturuyor, yürüyüşlerindeki ahenk ve emin adımları dikkat çekiyor" sözlerine yer vermişti.