Arama
Rodos ve 12 Ada nasıl elden çıktı?
Anadolu'dan ayrılmış büyükçe bir Akdeniz adası olan Rodos, deniz hukuku kaidelerinin doğduğu yerdir. Rodos Deniz Kanunları Antik Çağ'dan itibaren bütün Akdeniz'de asırlarca tatbik edilmiştir.
1 Ekim 1911'den itibaren Libya'yı işgale teşebbüs eden İtalyanlar, sahilden ileri pek sokulamadılar. İçeri doğru taarruzları mütemadiyen püskürtüldükçe, harb müzminleşti. Bu da ordunun itibarını ve askerin moralini sarstı.
Bu manevî hezimeti, kolay muvaffakiyetlerle telafi etmek isteyen İtalyanlar, 24 Nisan'dan başlayarak 12 Ada, yani Rodos ve etrafındaki adaları, -bir ada daha ilavesiyle- işgal ediverdiler. Sırasıyla İstanpula (Stampalia), Rodos, Herke (Kharki), Patmos, Leros, Kalimnos, Kerpe (Karpatos), Piskopi, Kaşot (Kasos), İncirli (Nissiros), Lipsos, Simi ve nihayet İstanköy (Kerme) düştü.
12 Ada'da Osmanlı hâkimiyeti 389 sene sürdü. Bu işgalde, yerli Rumlar, İttihatçılardan bezmiş olacaklar ki, 4 asır evvelkinin hilafına, işgalcileri destekledilerse de, buna sonradan çok pişman olacaklardır.
İtalyanlar Libya'ya yardım sevkiyatını önlemek ve Boğazları tehdit etmek gayesini taşıyorlardı. Türk donanması, İtalyanlarla boy ölçüşebilecek hâlde değildi. Birkaç gün sonra Çanakkale Boğazı önlerine gelip Kilitbahir'e sokulmuşlarsa da, Türk bataryalarının ateşi üzerine geri çekilmiştir.
15 Ekim 1912 tarihinde İsviçre'de Lozan yakınındaki Uşi'de imzalanan sulh antlaşması, Osmanlıların Libya'yı; İtalyanların da 12 Ada'yı boşaltmasını hükme bağlıyordu. Buna rağmen Balkan Harbi'ni ve Yunanların adaları işgal edebileceğini bahane eden İtalyanlar, adaları boşaltmadı.
Lozan Antlaşması'nda, Türk delegeleri, iyi-kötü hak iddia edebilecek pozisyonda iken, yani ellerinde bu iddiayı destekleyecek hukukî kozlar varken, her nedense Rodos üzerinde fazla münakaşaya girmedi. Siyasi mevadda dair birinci kısmının 15. maddesiyle, Türkiye, adalar üzerindeki haklarından vazgeçti. Yani 12 Ada'da 1912'ye kadar fiilen devam eden Türk hâkimiyeti, Lozan'da resmen sona erdi.
1943'te Mussolini'nin devrilmesinden sonra adaları işgal eden Almanlar, Yahudi nüfusu yok etti. Şehir, bombardımanda çok zarar gördü. Almanlar 1945'te çekilirken, 12 Ada'yı Yunanların eline geçmesin diye Türkiye'ye devretmek istedi. Ancak zamanın hükûmeti buna yanaşmadı.
Bu teklifi kabul için artık ne hukukî bir zemin, ne de kâfi kuvvet vardı. Almanların bu teklifini kabul etmek; başta Rusya olmak üzere müttefiklerin büyük reaksiyonuna sebebiyet verirdi. Adaları işgal eden İngilizler, 1948'de Yunanistan'a harb tazminatı olarak devretti. 12 Ada, Genç Yunanistan'ın en son kazandığı topraktır.