Arama
Selçuklular savaştan önce nasıl beslenirdi? Geçmişten günümüze mutfak kültürü...
Tarih boyunca toplumların yaşam şekilleri, mutfak kültürlerine yansıdı. Medeniyetimiz de tarih boyunca zengin mutfağı ile adından sıklıkla söz ettirmişti. Öyle ki dünyanın en önemli mutfakları sayıldığında akla ilk gelen milletler arasında yer alırız. Gıda en çok da savaşlarda ihtiyaç duyulan bir maddeydi. Peki, Selçuklu askerleri savaştan önce nasıl beslenirdi? Osmanlı'da sofra adabı nasıldı? İşte ana hatlarıyla geçmişten günümüze mutfak kültürümüz...
Selçuklu'daki sofra adabı
◾ Kazanlarla yemekler pişirildikten sonra sofra hazırlanırdı. İlk önce yere sofra bezi serilir, üzerine ahşap kaide konulur ve üzerine bakır sini yerleştirilirdi. Yemekler, tabaklarla beraber ortaya konur, ahşap kaşıklarla yenirdi. Bu noktada sofra adabı başlardı.
◾ Büyükler yemeğe başlamadan küçükler de başlamazdı. Herkes kendi önünden yerdi. Yemeğe elin içi batırılmazdı. Besmele ile başlanır, şükredilerek kalkılırdı.
Selçuklular savaş öncesinde nasıl beslenirdi?
◾ Özellikle savaşa ya da sefere gitmeden önce yiyeceklerine önem verirlerdi. Genellikle kurutulmuş ya da kavrulmuş yemeklerin yanı sıra un, yağ ve et gibi temel gıdaları yanlarında götürürlerdi.
◾ Daha hızlı hareket edebilmeleri için aslında bu. Çünkü canlı hayvan taşındığında hızlarını kesiyordu.Ordunun arkasından bazen satıcılar da gelirdi. Böylelikle yiyecekler bittiği zaman onlardan temin edilirdi. Un, yağ gibi o döneme özgü yiyecekleri satarlardı.
◾ Savaştan önce ve sonra sultanın özel olarak bir şey yiyip yemediği bilinmez. Bilinen tek şey, sefere çıkacak bütün askerlere sultan bir ziyafet verdiğidir. Sultanın bu şenlikte hangi yemekleri yaptırdığı da belli değildir. Keşkek, tutmaç ya da bir tatlısı olduğu düşünülür.
🔎Biliyor muydunuz?
Timur, askerlerin daha iyi savaşabilmesi için tam doymadan yani yarı aç bir şekilde savaşmalarını isterdi.
Başlarda etli çorbalar yaptırırken son döneme doğru etler bitmişse hamurlardan yaptırdığı çorbaları içtirdiği bilinir.
◾ Selçuklular, Anadolu'da buğday, arpa, darı, çavdar, yulaf, mısır gibi besinler üretmişlerdi. Türklerin Anadolu'ya gelmeden öncede yetiştirdiği buğday, Anadolu'da en çok yetiştirilen tahıldı.
◾ Selçuklu'da Konya, Ankara, Eskişehir, Niğde, Kırşehir, Nevşehir, Yozgat, Sivas önemli buğday merkezleriydi.
Osmanlı döneminin mutfak kültürü
◾ Osmanlı'nın yemek kültürü günümüzde hala etkisi hissettirir. Tarih boyunca zengin mutfağı ile adından sıklıkla söz ettirmiştir. Bugünkü Türk mutfağının temellerini Osmanlı saray mutfağı oluşturur.
◾ Et ürünleri arasında Osmanlı'da kuzu ve dana eti makbuldü. Dana daha çok pastırmada kullanılırdı. Kümes ve balık hayvanları da tüketilirdi. Sebze ve tahıllar her zaman taze olarak bulunabilirdi.
◾ Osmanlı yemeklerinde tatlı, tuzlu ve ekşi bir aradaydı. Örneğin et yemeğin içerisinde incir de konabilirdi. Fakat 19. yüzyıldan bundan kısmen vazgeçilmeye başlandı, yemeklerdeki baharat oranı azaldı.
◾ Klasik dönemde, yemek yer sofrasında tablanın üzerinde ortaya konur, herkes kendi önünden yerdi.
🔎Biliyor muydunuz?
Domates, biber ve patatesin 19. yüzyılda Osmanlı toplumunun hayatına girdi.
◾ Kahvaltıda bal, reçel, süt, yumurta, peynir ve börek tüketilirdi. Çoğu zaman çorba da içilirdi.
◾ İkinci Bayezid zamanında sarayda namazdan sonra bal, kaymak, peynir, yumurta ve soğuk et yendiği kayıtlara geçerken saray ve halkın yaptığı kahvaltı çoğunlukla farklılık göstermişti. Sarayda kahvaltılar kumaşla örtülmüş bakıp kaplarla hareme getirilirdi.
◾ Kahvaltı beraberinde değişik bir adeti de ortaya çıkarmıştı. Her sabah sultan kızlarına ekmek, tereyağı, simit, pide, peynir ve kaymağın özel kilitli küçük bakır kaplarda verilmesi adettendi. Vezir veya ekabir konaklarında ise namazdan sonra kilerci kalfa tarafından kahvaltılar hazırlanır, sonra ise kahveler ikram edilirdi. Bu yemek haremde veya selamlıkta yenirdi.
◾ Halk ise sabah kahvaltılarında çorba içme geleneği edinmiş, içerisine ekmek doğradıkları çorbaları içmeyi tercih etmişlerdi. Kahvaltıda kimi zaman yoğurt, kavun veya salatalık da tercih ediliyordu.
◾ Osmanlı toplumundaki zengin kahvaltılarında ise saraydaki gibi bal, kaymak, reçel, peynir, zeytin ve börek de bulunurdu.
◾ Osmanlı'da kış sabahlarında İstanbul'da kahvaltıda sulu ve sıcak "palude" içilirdi. Kahvehanelerde ve sokaklarda bu içecek üzerine tarçın ve gül suyu serpilerek servis edilir ve fincanda satılırdı.
◾ Saray mutfaklarında genel olarak bulgur, pirinç, bal, pekmez esmer ekmek tüketilirdi. Şerbet ve hoşaf da sofralardan eksik edilmezdi.
◾ Tanzimat sonrasında yemek kültürü değişti. Örneğin yer softası yerine masa da yenmeye ve çatal, bıçak kullanılmaya başlandı.