Arama
Türkiye'nin en eski ahşap camisi: Göğceli Camii
Toplayan, bir araya getiren manalarına gelen cami, yüzyıllardır Müslümanlar için manasını yaşatan bir sözcüktür. Bu minvalde bir yaşam alanı da olan cami yapıları, bulundukları bölgenin coğrafi özelliklerine göre yapı malzemesi seçilerek inşa edilir ve zamanla kültürel bir değere dönüşürler. Bu müstesna değerlerden biri de yüzyıllardır ayakta duran, Selçuklulardan miras kalan Göğceli Camii'dir. Türkiye'nin en eski ahşap camisi olma özelliğini taşıyan bu yapıyı gelin yakından tanıyalım...
Mimari yapı özellikleri
🔴 Dikdörtgen planlı olarak temelsiz inşa edilen cami, yapının tabanına yerleştirilen büyük taşlar yardımıyla yerden 60 - 70 santimetre yüksek inşa edilir. 17.44 - 21.55 metre dış boyutlara sahip olan yapı 392 metrekarelik bir alanı kaplamakta olup Türkiye'deki en büyük boyutlu yığma ahşap camilerinden biridir.
🔴 Duvarlarında yalnızca kestane ağacı, diğer kısımlarındaysa dişbudak ve karaağaç kullanılan camide, 50 - 60 - 70 santimetre eninde ve 10 - 15 metre uzunluğundaki kalaslar kullanıldığı ve bunların yanı sıra çivi dahil, hiçbir ek madde kullanılmadığı görülür.
🔴 Kalaslar giydirme tekniği ile birbirlerine monte edilerek, dilme ahşap perdelerle yığma olarak inşa edilip, köşeler kurtboğazı geçme tekniği ile birbirlerine bağlanır. Çatı ise üç omuz kırmadır.
🔴 Harim ve son cemaat yerini kuzey, doğu ve batı yönlerinde tek sıralı revaklar sarar. Sekiz sütun ile oluşturulan kuzey yönündeki giriş revakını taşıyan sütunlar, cephede dışbükey yay formuyla dizilmiş olmasıyla alışılmışın dışında bir düzen oluşturur. Doğu ve batı cephelerindeki revaklar, eşit aralıklı olarak dizilmiş onar sütun üzerinde taşınır.
🔴 Cami, tek katlıdır. Caminin çatısı, alaturka kiremitle kaplı olup daha önceki dönemlerde ahşap kiremit veya hartama ile kaplı olduğu düşünülür.
📌Hartama nedir?
Doğu Karadeniz kıyıları gibi dağlık ve yağışlı bölgelerde kiremitin yerini tutan düz, ince yaprak durumuna getirilmiş tahtadan yapılan, dam örtüsü. Kiremit yerine kullanılan çatı tahtasıdır.
📌Revak nedir?
Revak, sırtı bağlı bulunduğu binaya dayanan, ön cephesi açık, üstü örtülü ve üst örtüsü sütunlarla taşınan mekana denir.
📌Giydirme tekniği nedir?
Giydirme cephe binaların dış yüzeyine uygulanan bir yalıtım sistemidir. Çoğunlukla cam panel ve kompozitlerden oluşur.
📌Kurtboğazı tekniği nedir?
Şehir ve kasabaların dışındaki yerleşim bölgelerinde olan yapıların süre gelen özelliğinini korunmasıdır. Bu teknikte malzeme yerleşim yerine özgü kullanılır.
Caminin cemaat yeri
🔴 Harimin kuzeyinde bulunan cemaat yeri 6.60 metre genişliğindedir ve çatısı mekanın ortasına bir üçgen oluşturacak biçimde yerleştirilmiştir.
🔴 Böylece camiyi üç sütun ile taşır. Harimde olduğu gibi son cemaat yeri de üç cepheden, diğerlerine göre daha ince ahşap perdelerle yığma tarzında örülmüş duvarlar ile kuşatılmıştır.
🔴 Kuzey cephedeki giriş revakının ortasından bu alana tek kanatlı bir kapı açılır ve aynı aks üzerine konulan ikinci bir kapıyla da son cemaat yerinden harim kısmına girilir.
🔴 Caminin minaresi yoktur. Fakat son cemaat yerinin kuzeybatı köşesinde sonradan düzenlenen imam odasının bulunduğu kısımda eskiden bir minare olduğu düşünülür.
Caminin süslemeleri
🔴 Kök boyaları, kalem işi ve renkli boyama şeklinde bitkisel formlar kullanılarak oluşturulan cami içerisindeki süslemeler, hemen hemen her tahtada farklı motif ve kompozisyonlarla oluşturulmuştur. Cami içinde birbirini tekrar eden süslemelerden kaçınıldığı görülür.
🔴 Rumiler, stilize parmetler, C ve S kıvrımlı dallar ve çiçekler ilgi çekici süslemelerden olurken mertekler üzerindeki aşı boyasıyla yapılmış yılanvari kıvrımlı dallar ve baklava dilimine benzeyen şekillerin diğer tezyinata göre kalite olarak daha düşük olduğu görülür.
🔴 Camide dikkat çeken bir diğer detay ise harim içerisindeki sütunların bazılarının başlıklarında ve konsollarda bulunan kaba ahşap oyma ve renkli boyama biçimindeki süslemelerdir. Süslemeler camiye nazaran daha yeni tarihlidir.
🔴 Harim kısmında mertek ve direklerde aşı, çatı tahtalarında kök boyalarıyla yapılan kalem işi nakışlar görülür. Camideki klasik motif ve kompozisyon düzeni nakışların erken Osmanlı Dönemi'nde başlayıp klasik dönem sonlarındaki bir tarihte yapıldığını gösterir. Caminin etrafındaki mezarlık Göğceli ve Garipler mezarlığı adlarıyla anılır.
📌 Kalem işi sanatı nedir?
Kalem işi sanatı, dini ve sivil mimari yapıların iç duvarlarını, kubbelerini, kemerlerini ve tavanlarını; ahşap, taş, bez sıva ve deri gibi malzemelerin üzerine renkli boya ve altın varak kullanılarak süsleyen nakışın adıdır. Kalemkârî sanatı olarak da anılır. Kalem işinde kıllı kalem olarak tabir edilen fırçalar kullanılır ve bu süslemeyi yapan kişiye de kalemkâr adı verilir.