Arama
Tarihte ‘ev’ imgesi: Peygamberimizden ev hakkında nakledilen hususlar
Ev, insanların geçmişten günümüze sığındıkları, güvenli buldukları ve yaşamlarını huzur içinde sürdürdükleri meskenlerin genel adıdır. Toplumun en temel yapı taşı olan aile kurumuna barınak olan evler, tarih boyunca ilgili doğa şartlarına ve ihtiyaçlara uygun şekilde inşa edildiler. Peki, Peygamber Efendimizin döneminde evlerin nasıl olduğunu, Resul-i Ekrem'in ev hakkında hangi hususlara değindiğini hiç düşündünüz mü? Ya da Osmanlı dönemindeki evlerin tipik özelliklerinin neler olduğunu?
Arapların evleri, iki farklı yapıdaydı; taşınmaz, yapı tarzında inşa edilen evler ve taşınabilen, çadır tarzındaki evler.
🔸 Araplar, kendilerini oturdukları evlerin yapı malzemelerine göre de sınıflandırmışlar; çadırda yaşayanlara malzeme olarak deve tüyü kullanıldığı için ehl-i veber, binada oturanlara ise evleri taş ve kerpiçten inşa edildiği için ehl-i hacer ya da ehl-i mader demişlerdir.
🔸 Genellikle göçebe hayatı yaşamaları nedeniyle Arapların çoğu çadır türünde evler kullanmışlardır.
🔸 Taş, kerpiç, ahşap, kamış gibi bitkiler, yerleşik ev tiplerinde kullanılan malzemelerdendir.
🔸 Müslüman âlim İbn Haldun, kaleme aldığı Mukaddime adlı eserinde, vahşi bir yaşam sürmek durumunda olan bedevilerin, ocak taşı yapmak için taşa ihtiyaç duymaları halinde bina ve konakları yıktıklarını; çadır kurmak için ağaca ihtiyaç duyduklarında konakların tavanlarını söktüklerini belirtmiş ve onların yaşamlarının binaya aykırı olduğunu belirtmiştir.
🔸 Tuğla kullanımı bu coğrafyada yaygın değildir zira üretim maliyeti oldukça yüksektir.
Peygamber Efendimizin (sav) Medine'ye geldiğinde, şehirde Yahudilerin yaşadığı taştan üç katlı evler bulunmaktaydı.
🔸 Kale olarak da kullanılabilecek büyüklüğe sahip bu evlere, ütüm, üçüm ya da kubâb deniliyordu.
🔸 Bu evler mutlaka dört köşe ve taştan olur; teras şeklindeki üçüncü kat, etrafında insan boyunca yüksekliğin olduğu mazgallı korkuluk duvarları ile çevrelenir ve sıcak gecelerde burada yatılırdı.
🔸 Alt kat hayvan ahırı ya da malzeme deposu olarak kullanılır, orta katta ise oturulurdu.
🔸 Peygamber Efendimizin (sav) Medine'ye gelişi bu tür binalardan gözlenmiş ve ilk ezan da yine böyle bir evin üzerinden okunmuştu.
🔸 Resul-i Ekrem'in (sav) bu evleri şehrin süsü gibi gördüğü ve yıkılmamalarını istediği rivayetler arasındadır.
🔸 Nitekim Peygamberimiz (sav) güzel yapılan işleri sevmiş; bina inşası konusunda sahabelerden Kays bin Talk el Hanefi'nin taş ustalığını takdir etmişti.
Peygamber Efendimizin Medine'deki evi, Müslümanların mescidi olan Mescid-i Nebevî'nin doğu duvarı boyunca sıralanmıştı.
🔸 Dokuz hücreden ibaret olan bu odaların her biri 5 metreye 3,5 metre idi.
🔸 Temeli taş, duvarları kerpiçten olan ve tavanları elle dokunulabilecek yükseklikte bulunan bu odalar, servi ağacından dikmelere tutturulmuş bir perdeyle ikiye ayrılmıştı.
🔸 Peygamberimizin yaz aylarını geçirdiği Medine'nin doğusunda bulunan ev ise kare planlı iki katlı ve bahçeli idi.
🔸 Peygamber Efendimizin Hicret'in ardından misafir olarak bulunduğu Ebu Eyyub el Ensari'nin evi de iki katlıydı.
Peygamber Efendimiz (sav), geniş evi dünyada insanı mutlu eden, kötü evi de mutsuz eden üç şeyden biri olarak saymıştı.
Müsned, III, 407-408; Hâkim, II, 144, 162; Müsned, I, 168
🔸 Peygamberimizin (sav) yüksek ev yapımını hoş görmeyen hadislerine ilişkin, sebepler arasında israf, tefahür ve başkalarının gizli taraflarına dâhil olma konuları sayılmıştır.
🔸 Fakat hadislerin yorumu ile ilgili yüksek binaların insanın ruhsal yapısındaki olumsuz etkisi ve modern psikolojinin bu yöndeki tespitlerinin de göz önünde bulundurulması gerekir.
🔸 Resul-i Ekrem'in (sav) evindeki dokuz odanın da çok basit ve sade eşya ile döşendiğine işaret edilmiştir.
🔸 Bu eşyaların genelde bir sedir, bir yaygı ve bazı kap kacaktan ibaret olduğu belirtilir.
🔸 Peygamberimiz (sav), namaz kılarken üzerinde insanın dikkatini çeken resimler bulunan bir perdenin asılmasını hoş görmemiştir.
🔸 Nitekim daha sonra ev süslemelerinde Peygamberimizin (sav) resimle ilgili hadisleri göz önünde tutularak daha çok sembolik figür ve geometrik motiflere yer verilmiş ve yabancı kültürlere ait resim, sembol gibi unsurlardan kaçınılmıştır.
🔸 Resûl-i Ekrem (sav) evlerin önlerinin ve sokakların temiz tutulmasını emretmiş; Müslümanların, atıklarını ortada bırakan Yahudilere benzememelerini istemiştir.
🔸 Ayrıca kaldırılmayan çöplerin şeytanların toplantı yeri olacağını belirterek müminleri evlerini ve sokakları temiz tutmaya teşvik ettiği bilinir.
Medeniyetlerde kültürün en önemli tezahürlerinden birini teşkil eden barınma konusunda Müslümanlar kendilerine has bir üslup geliştirmişlerdir.
🔸 İslam'da mimari üslubun şekillenmesinde şeriat hükümlerinin ortaya koyduğu hayat tarzının etkisi görülür.
🔸 Namahrem erkek ve kadınların birlikte oturmamaları, bulûğ çağına gelen çocukların yatak odalarının ayrılması, komşuların evinin havasını kesecek şekilde yüksek bina yapılmaması, israftan kaçınma, temizlik gibi ilkeler, İslam mimarisini etkileyen unsurlar arasında yer alır.
🔸 Yine İslam'ı kabul eden ve benimseyen toplumların zevk ve sanat anlayışları, sahip oldukları kültür mirası, coğrafî şartlar ve maddî imkânlarla birleşerek yeni üslupların doğmasına yol açmıştır.
🔸 Fetihlerle zenginleşen Müslümanlar, Hulefa-yi Raşidin döneminde özellikle Hz. Osman zamanında güzel evler yaptırmışlardır.
🔸 Ebû Süfyân'ın Medine'deki evi, "binanın yüksekliği göklere uzanıyordu" şeklinde tanımlanır.
🔍 Hulefa-i Raşidin dönemi ile ilgili bilinmesi gereken 15 önemli olay