Arama
Türkistan'da bir ayaklanma: Basmacılar
Kadim Türkistan toprakları tarih boyunca pek çok işgale maruz kalır. 1900'lerin başına gelindiğinde Rusların Asya'daki Türk topluluklarına uyguladığı ağır politikalar artık dayanılamayacak boyuttadır. İşte böyle bir dönemde Rusların Hokand Milli Hükümeti'nin devrilmesinden sonra yaptığı katliamlar, bardağı taşıran son damla olur. Türkistanlı Ergaş Korbaşı önderliğinde, Türkistan'ın milli mücadelesi "Basmacılar Hareketi" ortaya çıkar. Peki, Basmacılar Hareketi'nin amacı neydi? Basmacılar Hareketi'nde kimler vardı?
*Fotoğrafta Basmacı liderleri yer almaktadır
HER ALANDA RUSLAŞTIRMA ÇALIŞMALARI YAPILDI
◾ Sıradaki hedefleri, din adamı yetiştiren okul ve medreseleri kapatıp bu alanda ileri gelen Müslüman hocaları hapis ve sürgüne mahkum ettirmektedir. Maalesef pek çoğu da Sovyet boyunduruğu altında hayatlarından olurlar.
◾ Türklerin can damarı olan din, dil ve kültürü yok etmek adına açılan Ruslaştırma faaliyeti, edebi alanda da kendini gösterir. Edebiyatta bilhassa milli ruhu konu alan her türlü eser yasaklanır.
↪ Yasaklanan eserler arasında en dikkat çeken ise "Kırgızların 840 yıldır devam eden Manas Destanı" olur.
*Fotoğrafta İbrahim Lakay'ın tutuklanışı görülüyor – 1931
TÜRKLER "HER YERDE"
◾ Türklerin, yüzyıllardır dünya üzerindeki her bölgede varlıklarını sürdürmüştür. Güneydoğusundan güneybatısına; kuzeydoğusundan kuzeybatısına kadar varlıkları inkar edilemez. Karluk, Kıpçak, Sibirya ve Oğuz grup isimlerini her bölgeden duyarız.
◾ 1928 yılında Türkiye'nin Latin alfabesini geçişi diğer Türk cumhuriyetlerinde de bir hareketliliğe sebep olur. Çünkü o dönemler latin alfabesini kullanan Türk toplulukları daha rahat iletişim kurabileceklerdir. Fakat bu değişiklik fazla sürmez.
◾ Rus hükümeti, Türkiye'nin Latin alfabesine geçişinin ardından Türkistan topraklarında "Kiril alfabesine" geçtiklerini duyurur ve Latin alfabesini kesin bir suretle yasaklar.
*Güneydoğu grubu (Karluk):
Bu grupta; Özbek Türkleri, Uygur Türkleri yer alır.
*Güneybatı grubu (Oğuz):
Bu grupta; Türkmenler, Gagavuz Türkleri, Azerbaycan Türkleri, Türkiye Türkleri yer alır.
*Kuzeydoğu grubu (Sibirya):
Bu grupta; Hakas, Altay, Tuva, Yakut Türkleri yer alır.
*Kuzeybatı grubu (Kıpçak):
Bu grupta; Kazak, Kırgız, Tatar, Başkurt, Karakalpak, Karay, Karaim Türkleri yer alır.
TÜRKLERİN VAZGEÇİLMEZİ: ÖZGÜRLÜKLERİ
◾ Türkler, karşılarında "baskıcı ve sert" bir yönetimin olduğunun farkındadır. Fakat onların da asla pes etmeye niyetleri yoktur. Çünkü özgürlük, Türklerin en son taviz verecekleri husustur.
◾ İşte, tam olarak bu noktada "Basmacı Hareketi" fikri ortaya çıkar. Basmacı, "Baskın yapan, hücum eden" manasına gelmektedir.
*Fotoğrafta yakalanan Basmacılar için kurulan bir mahkeme görülmektedir – 1925
BARDAĞI TAŞIRAN SON DAMLA
◾ Basmacı direnişi evvela Özbekistan topraklarında ortaya çıkar. Türklere uygulanan Ruslaştırma politikası zaten yeterince can sıkmaktadır.
◾ Bir de bunun üstüne Rusların, Hokand Milli Hükümetini devirdikten sonra yaptığı katliamlar, bardağı taşıran son damla olur. Bu olay sonrası hareket, Türkistan'ın milli mücadelesi olarak Ergaş Korbaşı önderliğinde 1917 yılında tarih sahnesine çıkar.
↪ Kurulduğunda ismi "Korbaşı" iken daha sonra Ruslar, "Basmacı" tabirini ortaya sürer ve hareket böyle adlandırılmaya başlanırlar.
*Fotoğrafta Son Buhara Emiri Alim Han yer alıyor
TEMSİLCİLERİ VE LİDERLERİ KİM?
◾ Bölgedeki Müslüman Türk halklarının desteği, hareket için oldukça yadsınamaz seviyelere ulaşır. Çünkü Ruslara ve Ruslaştırma politikasına karşı bu direniş, somut bir savunucu konumundadır.
◾ Enver Paşa, Zeki Velide Togan, Yusuf Akçura, İsmail Gaspıralı, Mehmet Emin Resulzade Basmacı Hareketi'nin en önemli temsilcilerindendir. Bu ayaklanmaya 1921'de Buhara Emiri'nin Afganistan'a sığınmasının ardından Basmacılık Hareketi'ne aydın bir zümre olan Ceditçiler de dahil olur.
*Ruslaştırma Politikası
Ruslar ele geçirdiği topraklarda, bölgedeki insanları kendi kurallarına göre şekillendirmek ister. Bu da dünyadaki devletler ve bilhassa Türkistan halkı tarafından "Ruslaştırma Politikası" olarak bilinir. Özellikle Rus dilini bu minvalde de Kiril alfabesini en güçlü silahları olarak görür ve görmeye de devam ederler.
*Ceditçiler
19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başlarında Rus İmparatorluğu'da özellikle Türk kökenli Müslüman halklar arasında ortaya çıkan sosyal-siyasi bir harekettir.