Arama
Zafer, fetih ve asalet müjdecisi atlar
İnsanoğlunun var olduğu günden itibaren, hayatın her alanında önemini koruyan atlar insanların daima dostu oldular. Savaşlarda gösterdikleri etkin güçle sahiplerine zaferler kazandırmış, özgürlüğün simgesi olmuşlardır. Göçebe ve yerleşik hayatta binek olarak tercih edilen atların, soğuktan korunmak ve güçlenmek için sütünden de faydalanılmıştır. İnsan hayatına kattıklarıyla büyük değer gören atları daha yakından tanımaya hazır mısınız?
◾ Günlük yaşamda etkin bir rol oynayan atlar, kültürün en önemli ögesi olan sözlü edebiyatın temelini oluşturur. Başta Türkler olmak üzere diğer milletlerin; mitlerine, efsanelerine, destanlarına, masallarına ve atasözlerine de konu olmuşlardır.
◾ Dünyadaki en uzun destanlardan biri olan Kırgızların Manas Destanı'nda Tulpar'ın "rüzgârdan bile daha hızlı" olduğu ifade edilir. Bu ünlü destanda, 200'den fazla at ismi geçmektedir.
◾ Bazı Türk Lehçelerinde Tulpar ile ilgili atasözleri bulunur. Bunlara örnek olarak; Kumuk Türkçesi'nden ve Karaçay – Malkar Türkçesi'nden örnekler verebiliriz.
◾ Kumuk Türkçesinde:
➡ Tulpar dünyanı birevü buççagında busa da, öz yılkısın tabar.
➡ Tulpar dünyanın bir köşesinde olsa da, kendi sürüsünü bulur.
➡ Karaçay – Malkar atasözlerinde ise:
➡Tulpar at callıdan kalmaz.
➡ Tulpar at kurda yem olmaz.
➡ Dede Korkut Hikâyeleri'nden biri olan Bamsı Beyrek, kendisini on yıl bekleyen atına şunları söyler:
➡ At dimezem saña ḳarṭaş direm ḳarṭaşumdan yig
➡ Bu dizeler bize kişinin, atı ve kardeşini asla bir tutmadığının göstergesidir. At bir Türk için ona her şeyden daha yakın ve özeldir.
Bilgi notu: Türkçe'nin ağızlarında bulunan nazal n olarak da bilinen damak n'si (ñ) daha derinden ve daha baskın çıkartılır. Varlığını, ağızlarda koruyan diğer seslerden olan ḳ ve ṭ daha kalın çıkartılır.
◾ Türklerin kadim mitolojisinde sıra dışı at türleri de bulunur. Bunlar; Yılmaya, Kilin, Ciren, Burşun ve Tulpar'dır.
Yılmaya (Kanatlı At)
◾ Cılmaya olarak da bilinen bu ad, beyaz ve siyah olarak tek renktir.
Burşun (İkiz Atlar)
◾ Türk mitolojisinde ikiz atlar olarak bilinen; Ak Burşun, Gök Burşun uçabilen efsanevi atlardır. Rivayet edildiğine göre Cengiz Han bu ikiz at mitolojisinden yola çıkarak iki oğlu için iki ayrı devlet kurar. Bu devletlere, Ak Orda, Gök Orda adını verir.
◾ Türk kültüründe önemli at türleri şu şekildedir; Ak-Boz At, Kır At, Alaca At...
Alacalı At:
◾ Benekli ve alacalı atlar, yaratıcının yanından geldiğine inanılmasından ötürü kutsal sayılmaktadır.
Kır At:
◾ Kır atları diğer atlardan ayıran en önemli özellik, renkleri beyaz olsa da deri ve toynakları koyu renk olmasıdır. Köroğlu Destanı'nda geçen bu atın, ab-ı hayattan içip ölümsüz olması gibi özelliği olduğu bilinir.
◾ Türk efsanelerinin uçan atı olarak bilinen "Tulpar" dikkatleri üzerine çeken, Türk mitolojisinin gözdesidir. Genelde siyah veya beyaz olarak tek renkli bu atlar, uçabilmek için kanatlara, deniz ve göllerde yüzebilmek için yüzgeçlere sahiptir.
◾ Rivayetlere göre Tulpar'ın kanatları görünmez, görünecek olursa bu efsanevi atların ortadan kaybolacağına inanılır. Sihirli bir güce sahip olduğu düşünülen tulpar, istediği zaman başka hayvanların görüntüsüne bürünür.