Arama
Uluğ Bey Rasathanesi hakkında bilinmesi gerekenler
İslam dünyasında kurulan ikinci büyük rasathane olan Uluğ Bey Rasathanesi, 15'inci asır mimarisinin ender örnekleri arasında yer alır. Dünya bilim tarihi mirasının özgün bir parçası olarak gösterilen bu rasathane, Meraga'dan sonra kurulan rasathanelerin en büyüğüdür. Sizler için, Timur'un torunu, alim ve devlet adamı Uluğ Bey'in ölüm yıl dönümünde, hükümdarlığı sırasında kurduğu Semerkant Rasathanesi hakkında bilinmesi gerekenleri derledik.
Uzun süren gözlem ve çalışma devresi itibariyle İslam aleminin en önemli rasathanesi durumunda olan Semerkant Rasathanesi astronomik gözlemler için inşa edilmiş özel binası, içindeki büyük boyutlu ölçüm araçları ve dikkatli bir şekilde düzenlenmiş ünlü zîciyle dünya astronomi tarihinde çok önemli bir yere sahiptir. Rasathanenin faaliyetleri ve gözlem araçları, başta İstanbul Rasathanesi olmak üzere gerek Doğu'da gerekse Batı'da açılan modern rasathaneleri doğrudan veya dolaylı biçimde etkilemiştir.
Burada yürütülen çalışmalar bilim adamları tarafından şaşırtıcı biçimde modern bulunur. Yapılan pek çok ölçümde günümüz ölçülerine çok yakın neticeler alınmıştır; meselâ ekliptiğin eğimi 32 saniye farkla 23º 30' 17'' olarak ölçülmüştür. Uluğ Bey'den sonra bir süre oğlu Abdüllatif tarafından faaliyetleri sürdürülen rasathanenin elli yıl kadar ayakta kaldığı, ancak daha sonra bilinmeyen bir sebepten dolayı tahrip edildiği kazılardan anlaşılır.
Uluğ Bey ihtiraslı oğlu Abdüllatif tarafından öldürülmüş, onun ölümünden sonra rasat faaliyetleri durmuş ve rasathane bir zaman sonra tahrip edilerek yıkılmıştır.
Uluğ Bey ihtiraslı oğlu Abdüllatif tarafından öldürülmüş, onun ölümünden sonra rasat faaliyetleri durmuş ve rasathane bir zaman sonra tahrip edilerek yıkıldı. Babasının 1446'da ölümü üzerine tahta geçen Uluğ Bey'in, 1449'da vefatından sonra rasathane bir çöküş sürecine girdi ve zemininden itibaren aşağıda kalan kısmı günümüze kadar ulaştı. Restore edilerek açığa çıkarılan kısmında gözlem işlemlerinin sürdürüldüğü, kısmen yer altına giren, hilal şeklindeki gözlem yerinin uzunluğu 11 metreyi bulur. Rasathanenin hemen yanına inşa edilen müzede, gözlemevinin maketiyle Uluğ Bey'in gök cisimlerini incelemek için kullandığı aletlerin birer örneği sergilenir.
Kalıntılar arasında harita ve planlar; su saati; üzerinde derece, dakika, saniye ve saliselerle yedi gezegen ve sabit yıldızların belirtildiği on adet gök küresi; kıtaları, dağları, ovaları, çöl ve nehirleri gösteren bir yer küresi ve bir de usturlap bulunur.