Arama
Ünlü ressamların tuvalinden Osmanlı sultanları
Osmanlı Devleti'nin 1299 yılındaki kuruluşundan itibaren 36 padişah bu topraklarda hüküm sürdü. Onları, yazılı metinlerden öğrendiklerimizin yanı sıra ünlü ressamların tuvallerine aktardıklarıyla gözümüzde canlandırdık. Gravür, yağlıboya, suluboya ve fildişi üzerine boyama gibi çeşitli tekniklerde yapılmış olan bu portreler, tarihe adeta ışık tuttular. Osmanlı sultanlarının portreleri ve onlara dair bilinmeyenleri sizler için derledik.
📌Geleneksel Osmanlı minyatür resminde, 18'inci yüzyıl başlarında Levnî, Abdullah Buhârî, Ali Üsküdarî gibi Osmanlı nakkaşlarının eserlerinde ışık-gölge, perspektif denemeleri gibi Batı resmi etkileri görülmeye başlamış, minyatür resminden tuval resmine geçiş ise 18'inci yüzyıl ikinci yarısında olmuştu.
📌Saray ressamı Rafael'e atfedilen ilk örnekler, Topkapı Sarayı koleksiyonunda bulunan Sultan I. Mahmud (1730-1754), Sultan III. Mustafa (1757-1774) ve Sultan I. Abdülhamid'in (1774-1789) büyük boy yağlıboya portreleridir.
📌Özellikle Sultan III. Mustafa'nın biri tuval diğeri kâğıt üzerine yapılan ve birbirinin eşi olan iki portresi, Osmanlı sanatında kitaptan tuvale geçişin en tipik örneklerini teşkil eder.
Sultan III. Mustafa'nın portresi.
📌18'inci yüzyılın ikinci yarısından sonra tasvir sanatını şekillendiren bir diğer Osmanlı ressamı Kostantin Kapıdağlı'dır. Daha çok portre ressamı olarak tanınan sanatçının Topkapı Sarayı koleksiyonunda bulunan Sultan III. Selim portreleri, dönemin portre geleneğini yansıtan en önemli örneklerdir.
📌Sanatçı, "Resm-i Kostantin Kapudağı" imzalı Sultan III. Selim portresinde (1803), sultanı bir iç mekânda, elinde tespihi ile otururken resmetmiştir. Bu resimde sanatçının minyatür üslubundan ve padişah portrelerinin alışılmış ikonografisinden tamamen uzaklaşmış olduğu görülür.
Sultan III. Selim'in, Konstantin Kapıdağlı tarafından çizilen portresi.
📌Kostantin Kapıdağlı'nın koleksiyonda bulunan en önemli eserlerinden bir diğeri de, Sultan III. Selim'in siparişi üzerine kâğıt üzerine guaj boya ile 1804-1806 yıllarında yaptığı, 28 Osmanlı padişahının portresinden oluşan seridir.
📌Sultan II. Mahmud döneminde 1815'de Londra'da John Young tarafından gravürlenerek albüm hâlinde basılmış olan bu portrelerle Kapıdağlı, padişah portreciliğine yeni bir anlayış getirmiştir: Söz konusu portrelerde padişahlar, Avrupalı kral portrelerinde olduğu gibi ayakta, yarım boy, dörtte üç profilden veya cepheden tasvir edilmişlerdir; yüz ifadeleri doğaldır.
📌Portrelerin altında, padişahların kazandıkları zaferler, fethettikleri yerler veya yaptırdıkları önemli yapılar resmedilmiştir. Gravürlenerek basılması ile yaygınlık kazanan bu portreler, 19'uncu yüzyıl boyunca gerek Osmanlı'da gerekse Avrupa'da yapılan padişah portrelerinde ve soyağaçlarındaki büst portrelerde âdeta bir kalıp olarak izlenmiştir.
III. Selim'in cülus töreninin, Konstantin Kapıdağlı tarafından tasviri.
📌Koleksiyonda örnekleri bulunan bir diğer padişah portreciliği türünü ise soyağacı resimleri oluşturur.
📌İlk örnekleri Sultan I. Abdülhamid döneminde (1774-89) verilmiş olan bu tür resimlerde, padişah portreleri madalyonlar içerisinde bir ağacın dallarına yerleştirilmiştir ve bu madalyonlar, padişahların silsilesini göstermek üzere dallar veya kurdelelerle birbirine bağlanmıştır.
📌19'uncu yüzyılın ikinci yarısına kadar yapımına devam edilen soyağaçlarının çoğunluğu imzasız olmakla birlikte, üzerlerindeki Osmanlıca ve Rumca yazılar, bu resimlerin İstanbul'daki yerli ressamlarca yapılmış olduğuna işaret eder.
📌Resim ve gravürlü albümlerin oldukça yaygın olduğu 18'inci yüzyılın ikinci yarısından itibaren, başta Fransız olmak üzere İngiliz, İsveçli ve İtalyan elçileri maiyetinde, Osmanlı Sarayı'nın davetiyle veya gezgin olarak İstanbul'a gelen Batılı ressamlar, çok sayıda padişah portresi yapmışlardır.
18'nci yüzyıldan Osmanlı Sultanlarının portreleri.
📌19'uncu yüzyıl oryantalizmi, Batılı ressamların İstanbul'a ve Osmanlı yaşamına duydukları ilginin artmasına neden olmuş ve padişah portrelerinin yapımı bu dönemde de devam etmiştir.
📌Koleksiyonda bulunan İtalyan ressam Fausto Zonaro'nun Fatih Sultan Mehmet portresi, İngiliz ressam Sir David Wilkie'nin Sultan Abdülmecid portresi, Polonyalı ressam S. Chelebovsky'nin Sultan Abdülaziz portresi, Wilhelm Reuter'in Sultan II. Mahmud portresi, İ.K. Ayvazovsky'nin Sultan V. Murad portresi bu döneme ait örneklerdendir.
S. Chelebovsky'nin Sultan Abdülaziz tasviri.