Arama
Yabancılar Osmanlı topraklarında nasıl seyahat ediyordu?
Osmanlı'nın 16. yüzyıldan itibaren Batılıların ilgisini çekmeye başlamasıyla pek çok seyyah, imparatorluk topraklarına gelmişti. Sadece seyyahlarla sınırlı kalmayıp bilim adamları, din adamları, bürokratlar da Osmanlı topraklarını ziyaret etmişti. Peki, yabancılar Osmanlı topraklarında hangi prosedürü izleyerek gezebiliyorlardı, nerelere gidiyorlardı?
Batılı bilim adamları ve seyyahlar İstanbul'da camileri, kütüphaneleri gezip görme, araştırma yapmak için de izin alması gerekiyordu. Bunu için elçilik buyruldu talebinde bulunurdu daha sonra da buyruldu çıktıktan sonra tezkeresi verilmekteydi. Özellikle de yabancıların Topkapı Sarayı'nı yabancıların ziyaret edebilmeleri için padişahın özel bir izninin olması gerekiyordu. Bu izin de herkese verilmiyordu.
Batılılar, Osmanlı topraklarında seyahat edebilmek için elçileri aracılığıyla yol emri alırken, Osmanlı vatandaşları seyahat edebilmek için ellerinde mürur tezkeresi denilen bir belgesi olması gerekiyordu.
Mürur tezkeresi ise kaza ve kasabalarda kadı ve naiblerce düzenlenerek verilirdi.
19. yüzyılda seyahat kanunlarında yapılan değişikliklerle yabancılar kara yoluyla gelecek veya ikamet hudutlarda veya ikamet edecekleri yerlerdeki görevli memura, İstanbul'a gelmiş ise İhtisap Nezaretine ellerindeki pasaportları imzalattırmaları gerekiyordu.
Deniz yoluyla gelmişlerse Haliç'te gemide bekleyip gelecek olan memura pasaportlarını imzalattıracaklardı. İmzasız pasaportlu biri olursa dost devlet vatandaşıysa kançılaryası tarafından İhtisap Nezaretine gönderilecekti. Söz konusu tezkerede seyahat edecek şahsın kim olduğu, nereye gideceği, yaş, boy, sakal, bıyık, göz rengi gibi fiziksel özellikleri yazılmaktaydı.
Seyahat edenler arasında ticaret yapmak amacıyla gelenler de bulunmaktaydı. Bunlara da ticaret yol emri-hükmü verilmekteydi. Verilen dilekçede bu terim mutlaka kullanılırdı.
14 Şubat 1867 tarihinde Pasaport Odası Nizamnamesi çıkarılmıştı. Nizamnameye göre yanında pasaportu olan yabancı, Osmanlı ülkesi içinde seyahat ettiğinde ayrıca mürur tezkeresi de almak mecburiyetinde tutulmuştu.