Kan bağışı hakkında hayat kurtaran 10 bilgi

Yetişkin bir insanda ortalama 5-6 litre kan bulunmaktadır. Bu miktardaki kan, akciğerden aldığı oksijeni dokulara ve dokularda üretilen karbondioksiti akciğere taşır. Gerekli besin ve hormonları, dokuların süzgecinden geçirir. İletirken de, artık maddeleri atmak için akciğer, karaciğer ve böbrek gibi organlara taşır. Ayrıca vücut ısı dengesini sağlar, asit-baz dengesini korur. Kanserojen maddelerden, yabancı maddelerden, mikroplardan ve virüslerden korur. Pıhtılaşma yaparak kan kayıplarını önler. Yaşam kaynağımızın en temelini kan oluşturur. Bir canlıda kan akışının durması demek hayatının sona ermesi demektir. Bu nedenle kan, acil değil; sürekli bir ihtiyaçtır. İnsanların vücudunda gerekenden az bulunduğu durumlarda, kan alışverişinin yapılması gerekir. Kan, üretilemeyen bir dokudur ve halen tek kaynağı sağlıklı bağışçılardır. Her yıl binlerce insan, herhangi bir kaza ya da hastalık sonucunda kan bulamadığı için hayatını kaybediyor. Yapılan araştırmalara göre Türkiye'de her yıl 2 milyona yakın kan ihtiyacı olduğu ortaya çıktı. Ancak yıllık kan bağışı oranı sadece nüfusun %1'i kadar. Kanamalı bir hastada ya da büyük bir ameliyatta 6-8 ünite kana ve 4-5 ünite taze donmuş plazmaya ihtiyaç vardır. Problemli gebelik dönemi geçiren ya da kanamalı hamile bir kadının yaşamını sürdürebilmesi için kan ve kan ürünlerine gereksinim duyar. Hayatları boyunca kan ve kan ürünlerini almak zorunda olan hemofili ve talesemi hastaları sizlerin kan bağışınızı beklemektedir. Yenidoğan ve kanın değişmesi için çok taze kana ihtiyacı olan bebekler de kan bekliyor. Ağır böbrek hastalarının yaşamlarını sürdürebilmeleri için kan ve kan ürünlerine ihtiyaçları var. Unutmayın, kan yapılamayan tek ilaçtır. Kan vermeden on iki saat evvel alkol alınmadığı müddetçe; elli kilo ve üzeri, 18 – 65 yaş arası, hemoglobin ölçümü normal olan herkes kan bağışında bulunabilir. Erkekler doksan günde bir yılda dört defa, kadınlar ise yüz yirmi günde bir yani üç defa kan bağışlayabilir. Kan bağışında bulunacak kişi, bir seferde en fazla yarım litre kan verebilmektedir. Yani, sahip olunan kanın %8-%9'unu verilebilir. Sağlıklı kişilerin yılda en az 2 kez bağışı yapmasıyla ülke ihtiyacı karşılanabilmektedir. Ancak düzenli olarak kan bağışlayan kişi sayısı çok azdır. Türkiye'deki yıllık kan bağışın yüzde 35'i askerlerden elde edilir. Ancak uyuşturucu bağımlıları, kalp krizi geçirenler, bulaşıcı hastalığı olanlar, nabzı çok düşük ve yüksek olanlar, kanı pıhtılaşanlar, aşırı alkol tüketiminden organ ve doku nakli olanlar, grip olanlar, kanı etkileyici ilaç kullananlar, vücut sıcaklığı 37,5 üzeri olanlar kan bağışında bulunamazlar. Sedef hastalığında kullanılan ilaçların bitiminin 3. yılından sonra kan verebilir. Akne tedavisinde kullanılan asit türevi ilaç kullananlar, ilacı bıraktıktan 4 hafta sonra donör olabilir. Akupunktur, dövme, veya piercing yaptırılmasından 12 ay sonra kan bağışı yapılabilir. Faktör konsantresi olanlar donör olamazlar. Aspirin kullanımı kan bağışına engel değildir ancak, trombosit veya tromboferez alımında dikkat edilmesi gerekir. Tüberküloz hastaları tedavilerinin bitiminden 5 yıl sonra kan verebilirler. Hamile olan kadınlar kan veremez; doğumdan ya da gebeliği sonra ermesinden 6 hafta sonra kan verebilirler. Anemi hastaları kan veremezler. Kronik Bronşit hastalığı olanlar kan veremezler. Kolera, Tifo, Antrax gibi ölü bakteri aşısı olanlar 5 gün kan veremezler. Astım hastaları kan veremezler. Polen enerjisi olanlar, alerji döneminde kan veremezler. Sıtma hastaları tedaviden 3 yıl sonra kan verebilirler. Otoimmün hastalığı (örneğin romatizmal ateş, vb. gibi) olanlar kan veremezler. Epilepsi hastaları kan veremezler. Frengi olan hastalar, iyileşmelerinden 1 yıl sonra kan verebilirler. Kanama eğilimi olan hastalar hiçbir zaman kan veremezler. AIDS, Hepatit B ve C hastaları hiçbir zaman kan veremezler. Mide kanseri olanlar ömür boyu kan veremezler. Büyük ameliyat geçiren hastalar, 6 ay boyunca kan veremezler. Dejeneratif Nörolojik hastalığı olanlar ömür boyu kan veremezler. Kan nakli geçirmiş hastalar, 1 yıl süre ile kan veremezler. Kemik ve kemik iliği iltihabı hastalığı geçirenler, tam iyileşme sağlamasından 5 yıl sonra kan verebilirler. Brusella enfeksiyonu taşıyanlar, hastalığın iyileşmesinden 2 sene sonra kan verebilirler. Kronik böbrek hastaları kan veremez. Sarı humma, kızamık, su çiçeği, kabakulak gibi viral aşı yapılan hastalar 3 hafta kan veremezler. Diabet hastaları kan veremezken, ilaç kullanmayan ve kan şekeri regüle edilmiş hastalar kan verebilirler. Bu durumlardan farklı tanı ve tedavisi olan hastalar, kan bağış merkezlerinde daha detaylı bilgi alabilirler. Vücudumuz çok karışık olmasının yanında bir o kadar da sistematik çalışır. Bir kan eksikliği olduğunda da yeni kan üretimine başlar. Kan verdikçe kan hücreleri yenilenir, gençleşirsiniz. Kemik iliğinizin yağlanmasını önler. Kalp krizi riski yüzde %90 azalır. Kandaki yağlanma oranı düşer, baş ağrınız, stresli ruh hâliniz, tansiyonunuz gider. Kolesterol ve şeker düzeyleriniz dengede kalır. Ayrıca kanlar ihtiyaç sahiplerine ulaştığında üzerlerinde bulunan barkod numarası ile telefonunuza kanın kim tarafından kullanıldığını bildiren bir teşekkür kısa mesajı gelmektedir. Bağışlanan kanlara AIDS, Hepatit B, Hepatit C, frengi ve kan grubu testleri yapılır. Yapılan testlerde pozitif çıkan kan imha edilir. Bulaşıcı hastalığı olmayan, kan grupları tespit edilmiş kan ürünleri depolarda uygun sıcaklıklarda saklanır. Hastaneler gerçekleştireceği tedavi, ameliyatları ve acil durumları göz önünde bulundurarak Türk Kızılayı Kan Bağışı Merkezleri'nden toplu kan isteminde bulunur. Hasta yakınları kan tedarik sürecine dahil değildir, ücret ödemezler. Ülkemizde kan bağışı ile ilgilenen kurumlar; Sağlık Bakanlığı, Kızılay, SGK ve üniversite hastanelerine bağlı kan merkezi istasyonlarıdır. Kızılay ise ülkemizin kan ihtiyacının yüzde 82'sini tek başına karşılamaktadır. Bilgilendirme ve form doldurma Kan bağışı için kan bağışı merkezlerine başvurduğunuzda size 4 sayfalık bir form verilir. Bu formun içeriğinde; Kan bağışçısı bilgilendirme formu Dolduracağınız sorgulama formunda kişisel bilgilerinizin yanı sıra özel hayatınızla ilgili sorular bulunmaktadır. Ankette özel soruların yer alması ve sizlerin bu sorulara samimiyetle vereceğiniz cevaplar 'Güvenli Kan Temininin' ilk adımını oluşturmaktadır. Paylaştığınız tüm bilgiler hem etik hem de yasal olarak gizli tutulmaktadır. Sorular ve bilgilendirmeler ile ilgili her türlü merak ettiğiniz konuyu doktorlarımıza ya da flebotomistlere (hemşirelere) danışabilirsiniz. Kayıt Kan bağışı işlemi yasal bir süreçtir. Bu nedenle kimlik ve iletişim bilgileriniz Türk Kızılayı'nın kullanmış olduğu sisteme kaydedilmektedir. Fotoğraflı, TC kimlik numarasını içeren ve yasal olarak geçerli bir kimlik (nüfus cüzdanı, ehliyet veya pasaport) ibraz etmeniz yasa gereği zorunludur. Doktor muayenesi Kayıt işlemi sonrasında yapılan sınırlı fiziksel muayene sonuçları doldurduğunuz forma ve bilgisayar sistemine işlenir. Doktorlarımız doldurduğunuz form ve fiziksel muayene sonuçlarını değerlendirir. Bağışçı adayı olarak kan bağışında bulunmanız ilk olarak size daha sonrada ihtiyaç sahibine herhangi bir zarar vermeyecekse kan bağışı işlemine yönlendirilirsiniz. Kan bağışı işlemi Kan bağışı işlemi için özel olarak tasarlanmış kan alma yataklarına alınırsınız. Kan bağışı işlemi; Konusunda eğitim almış tecrübeli hemşireler tarafından gerçekleştirilir. İkram ve istirahat İşlem sona erdiğinde size belirtilen süre kadar yatakta ve yine belirtilen süre kadar ikram alanında dinlenmeniz gerekmektedir. Kan alma yatağında istirahat ederken hemşirelerin size gösterdiği şekilde kolunuza bası yapmanız damar dışına kanama olmaması için önemlidir. Dikkat edilmesi gerekenler Gerçekleşen kan bağışı günlük hayatınızı etkilemeyecek miktardadır. (vücuttaki kanın 1/13'ü ) Yine de dikkat edilecek bazı konular vardır. Sportif faaliyetlerinize bir gün ara veriniz. Aferez; kan bağışçısından (verici) kanının, hasta (alıcı) için gerekli olan bölümünün (eritrosit, trombosit veya plazma)alınıp, ihtiyaç duyulmayan bölümünün geri verilmesi işlemidir. Trombosit aferez işlemi, kan bağışçı ile aferez cihazı arasında, hasta için gereken kan bileşeni(trombosit) elde edilene kadar devam eden bir kan alıp-verme işlemidir. Cihaz bağışçının kanını küçük miktarlarda alarak gerekli olan trombositi ayırır ve kanın trombosit dışında kalan kısmı bağışçıya geri verir. Bu işlem cihazdan cihaza değişiklik göstermekle birlikte ortalama 45-90 dakika kadar sürer. Damar yapısı uygun olan ve son 5 gün içinde aspirin veya türevi bir ilacı kullanmayan kan verebilecek herkes aferez bağışçısı olabilir. Kan vermeye engel oluşturacak herhangi bir hastalığı geçirmekte veya geçirmiş olan, kan sulandırıcı vb. ilaç kullanan, hastalık taşıyıcılık riski bulunan, kan değerleri uygun olmayan kişiler aferez bağışçısı olamazlar. Aferez bağışı; Aferez işlemi esnasında kanın ayrıştırılması için kullanılan setler tek kullanımlık ve sterildir. Setler kapalı sistem olarak çalışmakta olup kanın cihaz ile teması söz konusu değildir. Bu nedenle aferez işlemi süresince hastalık bulaşması söz konusu değildir. Kan, kanamalı bir hastaya, onu ölümden kurtarmak amacıyla verilirse bu caizdir. Çünkü ayette, zaruret halinde yasağın kalkacağı açıkça ifade edilmiştir. Hanefilere göre şifa vereceği kesin olarak bilinen haram yiyecek ve içeceklerle tedavi mümkün ve caizdir. (el-Kâsânî, Bedâyiu's-Sanâyi) Son devrin fıkıh bilginleri, hastanın hayatının kurtulması buna bağlı ise, hasta veya yaralıya kan naklini câiz görmüşlerdir (Ahmed eş-Şîrbâsî). Kan nakli, normal organ nakliyle aynı kategoride zikredilemez. Çünkü kan vücudun diğer organları gibi değildir. Kan, hücrelerin üremesini sağlayan, üretilen, temizlenen ve işlevi bittiğinde vücuttan atılan bir sıvıdır. Tıp ilmini öğrenmek ve tedavi yapmak, farzı kifayedir. Yeni ölen birinin kalbini ve başka organlarını diri insana takmak caizdir. Bu iş ölüye hakaret olmaz. Zaruret olunca, birçok yasaklar mubah olmaktadır. Ölünün de bir yerini kesmek haramdır. İnsana ölünce de kıymet vermek, saygı göstermek vaciptir. Fakat zaruret olunca, bu haramlık kalkar. Müslüman uzman doktorlar bir hastanın ölümden kurtulması için, kan, diriden veya ölüden organ naklinden başka çare olmadığını bildirdikleri zaman, buna uyulur, din ayrılığı gözetilmez. İslam dini, sıhhati korumayı ve bedenin selametini emretmektedir. Hastaya kan vermek, insani vazifedir. Çünkü hayatı korumak, bazen kan verilmesine bağlı olmaktadır. Kan vermek, sütkardeşliğe sebep olmaz, nikâhı da bozmaz. (Hedy-ül-İslami) Ölüm tehlikesi varsa ve başka çare de yoksa kan vermek caiz olur. (S. Ebediyye) İnsanın parçalarını kullanmak ve satmak haramdır. Zaruret olunca caiz olur. (İslam Ahlakı) Hanbeli'de, ihtilaf varsa da, kadın sütünü ve faydalanılan her şeyi satmak caizdir. Şafii'de de böyledir. Köle satıldığı gibi diğer organlar da satılır. Kopuk uzvu satmak haramdır; çünkü faydalanılmaz. [Buradan kopuk uzuvdan faydalanılırsa caiz olacağı pek açıktır.] Hanefi ve Maliki'de ise, zaruretsiz kadın sütü de, diğer organlar da satılmaz. Zaruret olunca caiz olur. (El Mugni) Sadece 10 dakika ile bir can kurtarabilirsiniz. Unutmayın. Kan bağışı yaşam için yapılan bir armağandır ve kan, üretilemeyen tek ilaçtır. Bir gün sizin ihtiyacınız ya da ailenizden birinin de kan ihtiyacı olabilir.