Arama
Müslüman âlimlerin felsefesinden 'mutluluk'
Dünya üzerinde herkes için mutluluğun tanımı farklıdır. Kimileri mutluluğun peşinden koşarken, kimileri ise mutluluğun tam olarak içinde yaşadığını onu kaybettikten sonra anlar. Şimdiye dek sayısız ve bir o kadar farklı tanımı yapılan mutluluğun İslam felsefe tarihinde nasıl kaleme alındığını hiç düşündünüz mü? Sahi, Müslüman âlimlerin yaşadıkları dönemden bugüne "mutluluk" tanımımızda neler değişti? El Kindi'den Farabi'ye, İbn-i Sina'dan Gazali'ye Müslüman âlimlerin bakış açılarıyla mutluluğun tanımı…
Farabi, kaleme aldığı el-Medînetü'l-Fazıla'da mutluluğu "insan nefsinin maddeye muhtaç olmayacak şekilde yetkinliğe ulaşması" diye tanımlamıştır.
💠 Bu anlamda bilgi ve erdemlerle yetkinlik kazanmış insan aklının, mutluluğa eren nefsin bir derece altında bulunacağını söylemiştir.
İnsanların gerçek mutluluğun ne olduğu konusunda yanılgıya düştüklerini, bazen serveti bazen de başka bir gayeyi mutluluk sandıklarını söyler.
💠 Hangi türden olduğu fark etmeksizin insanların yetkinlik saydığı her amacın birer hayır kabul edildiği ve bu nedenle istendiğini belirtir.
💠 Dünya üzerinde pek çok amaç varsa da Farabi'ye göre en değerli ve en yetkin gaye mutluluktur. Mutluluk bir amaca araç değil; bizzat kendisi amaçtır.
Dolayısıyla Farabi, mutluluğa bu üç gücün kendine özgü erdemlerle donatılması sayesinde mutluluğa ulaşılabileceğini söyler. İnsanın düşünen bir canlı oluşu nedeniyle onu mutlu edecek şeyin de en bir düşünce dünyası olacağını savunur.
💠 Bunun yanında mutluluğun pratikle geleceğini, iradeli fiillerin bireyi mutlu kılacağını belirtir. Hem fiiller hem de bu fiillerin temelini oluşturan ahlaki erdemler, mutluluğa ulaştırmaları nedeniyle hayır olarak görülür.
Farabi bu konuda hem geçici dünya hayatına hem de ahiret hayatına dair iki yetkinlikten söz etmiştir.
💠 Buna göre, dünya hayatı ahlaki erdemler sayesinde hazırlayıcı bir niteliğe sahiptir ve mutlak hayır ve mutluluk olan ahiret, insanın kendisi için istediği en yüksek saadettir. Farabi için en yüksek mutluluk, ölümden sonra ahiret hayatı ile gerçekleşecek olandır.
Farabi gibi İhvan-ı Safa da mutluluğu dünyevi ve uhrevi olarak ikiye ayıran geleneği sürdürmüştür. Onun için mutluluk iyi ahlak, mutsuzluk ise kötü ahlaktan ibarettir.
💠 Bireyin arzu ve eğilimlerini iradesi aracılığıyla iyiye yönlendirirse övgüye değer bir varlık olacağını; iradesini akıl ve düşüncesi ile yönlendirirse erdemli ya da filozof sayılacağını; irade, akıl ve düşüncelerini prensiplerle uyumlu hale getirmesinin ise ona sevap kazandıracağını belirtir.
💠 Böylece hayır ve mutluluğa irade, akıl ve dinin birleşmesiyle ulaşılacağını söyler.