Müslüman âlimlerin felsefesinden 'mutluluk'

Ahlak felsefesi ve ahiret inancının yanında antik Yunan filozoflarının etkileri de mutluluk konusunda İslam felsefesinin ana temasını etkileyen bir unsurdu. 💠 İlk İslam filozofu el Kindî, mutluluğu bir problem olarak incelemese de insanın keder ve mutsuzluktan kurtulup kalıcı mutluluğa ulaşmasının yollarını göstermeye çalışmıştı. 🔍 Ünlü yazarların mutluluk üzerine sözleri Çünkü el Kindi'ye göre aklî ve mânevî hazlar sürekli, maddî hazlar geçicidir. 💠 Benzer görüşler Ebû Bekir er-Râzî'den Nasîrüddîn-i Tûsî ve Kınalızâde Ali Efendi'ye kadar sonraki Müslüman âlimler tarafından da bazı farklılıklarla tekrarlanmıştır. 🔍 Şifre kırma geleneğinin mucidi El-Kindî kimdir? Farabi, kaleme aldığı el-Medînetü'l-Fazıla'da mutluluğu 'insan nefsinin maddeye muhtaç olmayacak şekilde yetkinliğe ulaşması' diye tanımlamıştır. 💠 Bu anlamda bilgi ve erdemlerle yetkinlik kazanmış insan aklının, mutluluğa eren nefsin bir derece altında bulunacağını söylemiştir. İnsanların gerçek mutluluğun ne olduğu konusunda yanılgıya düştüklerini, bazen serveti bazen de başka bir gayeyi mutluluk sandıklarını söyler. 💠 Hangi türden olduğu fark etmeksizin insanların yetkinlik saydığı her amacın birer hayır kabul edildiği ve bu nedenle istendiğini belirtir. 💠 Dünya üzerinde pek çok amaç varsa da Farabi'ye göre en değerli ve en yetkin gaye mutluluktur. Mutluluk bir amaca araç değil; bizzat kendisi amaçtır. 🔍 Farabi kimdir? Farabi'nin hayatı ve eserleri nelerdir? Dolayısıyla Farabi, mutluluğa bu üç gücün kendine özgü erdemlerle donatılması sayesinde mutluluğa ulaşılabileceğini söyler. İnsanın düşünen bir canlı oluşu nedeniyle onu mutlu edecek şeyin de en bir düşünce dünyası olacağını savunur. 💠 Bunun yanında mutluluğun pratikle geleceğini, iradeli fiillerin bireyi mutlu kılacağını belirtir. Hem fiiller hem de bu fiillerin temelini oluşturan ahlaki erdemler, mutluluğa ulaştırmaları nedeniyle hayır olarak görülür. Farabi bu konuda hem geçici dünya hayatına hem de ahiret hayatına dair iki yetkinlikten söz etmiştir. 💠 Buna göre, dünya hayatı ahlaki erdemler sayesinde hazırlayıcı bir niteliğe sahiptir ve mutlak hayır ve mutluluk olan ahiret, insanın kendisi için istediği en yüksek saadettir. Farabi için en yüksek mutluluk, ölümden sonra ahiret hayatı ile gerçekleşecek olandır. 🔍 Mutluluk nedir? Bir düş mü yoksa beynin kimyası mı? Farabi gibi İhvan-ı Safa da mutluluğu dünyevi ve uhrevi olarak ikiye ayıran geleneği sürdürmüştür. Onun için mutluluk iyi ahlak, mutsuzluk ise kötü ahlaktan ibarettir. 💠 Bireyin arzu ve eğilimlerini iradesi aracılığıyla iyiye yönlendirirse övgüye değer bir varlık olacağını; iradesini akıl ve düşüncesi ile yönlendirirse erdemli ya da filozof sayılacağını; irade, akıl ve düşüncelerini prensiplerle uyumlu hale getirmesinin ise ona sevap kazandıracağını belirtir. 💠 Böylece hayır ve mutluluğa irade, akıl ve dinin birleşmesiyle ulaşılacağını söyler. İbn-i Sina, eş-Şifa, en-Necat ve el-İşarat adlı eserlerinde mutluluk ve ahlak konusunu irdelemiştir. 💠 Ona göre, akıl gücünün ulaştığı mutluluğun yanında bedeni hazlar hiçbir önem taşımaz ve neredeyse ilgilenilmeye dahi değmez. Yani mutluluk, akli ve ruhi bir olgudur ve insanın mutluluğa ulaşmasının en önemli şartı bilgi ve hikmettir. 🔍 İbn-i Sina kimdir? Her iş ve davranışın bilgi ve hikmete dayalı olarak mutluluk amacına yönelik olması gerektiğini savunan İbn-i Sina, ahlaki arınma ve erdemler kazanmayı ruhun yetkinliğe ulaşmasının bir koşulu olarak görür. 💠 Hastanın yiyip içtiklerinden tat alamayışı gibi ahlakı kötülüklerle kirlenen ruhların da mutluluktan habersiz olacağını söyler. İbn Miskeveyh'in kaleme aldığı Tertîbü's-saʿâdât ve menâzilü'l-ʿulûm eserine göre mutluluğun verdiği lezzetler, insana özgü olarak aklidir, süreklidir, değişken değildir ve kedere dönüşmez. 💠 Duyusal ve hayvani olarak tanımlanan mutluluklar ise ona göre kısa süreli ve geçicidir. 💠 O, mutlu olmanın temel şartının hikmet derecesine erişmekten geçtiğini, gerçek ve tam mutluluğun ise ölümle birlikte ahirette Yaratıcıya kavuşmakla gerçekleşeceğini söyler. Secde suresi 17'nci ayetinde geçen 'Yaptıklarına karşılık olarak onlar için ne mutluluklar saklandığını hiç kimse bilemez' meali de onun görüşlerine denk düşer. 📌 İBN MİSKEVEYH KİMDİR? Ahlak âlimi, filozof ve tarihçi olan İbn Miskeveyh, 10. yüzyılda yaşadı. Doğum tarihi ve yeri ile ilgili kesin bilgi yoksa da Rey şehrinde dünyaya geldiği tahmin edilir. 💠 İran asıllı âlim, Bağdat, İsfahan ve Rey şehirlerinde yaşamış, iyi bir eğitim görmüştür. Çağının önde gelen filozofları İbn-i Sina, Birûni ve Ebu Hayan et-Tevhîdî gibi alimlerle fikir alışverişinde bulunma şansı elde eden İbn Miskeveyh, Farabi'den oldukça etkilenmiştir. Felsefe ve kimya dışında tıp, edebiyat, tarih, ahlak ve metafizik ile de ilgilenip, bu konularda birçok eser kaleme almıştır. Felsefe tarihçilerine göre İbn Miskeveyh öldüğünde geride 20 cilt eser bırakmış ancak bu eserlerin çoğu günümüze ulaşamamıştır. Gazali, ʿUlûmi'd-Dîn eserinde kalbin lezzeti ve mutluluğu için en iyi şeyin marifetullahta olduğuna dikkat çekmiş ve tasavvufa değinmiştir. 💠 Ona göre bir amacın mutluluk getirebilmesi için iyi, güzel ve faydalı olması gerekir. En üstün fayda ise ahiret saadetidir. 💠 Gazali, diğer İslam felsefecileri gibi ilim ve hikmetten duyulan akli hazzın diğer tüm hazlardan yüce olduğunu savunmuştur. 🔍 İmam-ı Gazali kimdir? Gazali'nin ilmi çalışmaları...

Müslüman âlimlerin felsefesinden 'mutluluk'

MUTLULUĞU ‘AHLAK’ ÜZERİNDEN TANIMLADILAR