Arama
Zorunlu ortaklık: Apartman
Osmanlı'da 19. yüzyılda elçilikler ve hastaneler kurulmaya başlandı. Batılılara özgü bir yaşam biçimi olan apartmanlar da ilk kez bu dönemde inşa edilmeye başlandı. Cumhuriyet öncesinde seçkin kimselerin yaşam biçimine karşılık gelse de zamanla tüm topluma yayılarak kültürü ve değerleri değiştirdi.
🔸 Apartman ve sıra ev yapılarının yeni yeni yerleşmeye başladığı bu dönemlerde, özellikle İstanbul, Edirne gibi Osmanlı'nın tarihi izlerini barındıran kentlerde, 500 - 600 senede tek tek eklenmiş, uç uca konarak oluşmuş bir geleneksel şehir dokusu hakimdi.
🔸 İzlerini Balkanlar'dan Anadolu coğrafyasına, diğer İslam coğrafyalarından Kafkaslara kadar görmenin mümkün olduğu doku özünde, şehrin, mahallenin, evin, sokağın da aynı zamanda varlığın delillerinin gösterildiği, onlara kapı aralanmasına imkan veren sokaklar, mekanlar barındırıyordu.
Kur'an-ı Kerim rehberliğinde şehir – kent ayrımı
🔸 1880'lerin Osmanlı şehri geleneksel yönüyle ele alındığında, apartman kompleksini bünyesine kabul edemeyecek bir yapıdaydı. Dışarıdan yahut yukarıdan karmakarışık görünen, içeride bir mahremiyet ve birliktelik barındıran sokaklar apartman gibi kült bir yapıya müsait değildi.
🔸 İnsanın yaşadığı şehri, mahalleyi kendi bedeniyle tecrübe etmesi esasına dayanarak bir süreklilik içerisinde oluşmuş Osmanlı şehri, modern dünyadaki şehircilik anlayışı için zıt bir kavramdı.
Turgut Cansever'e göre "İslam'da Şehir ve Mimari"
🔸 Avrupalıların öncülüğünü yaptığı apartman kavramı aynı zamanda yeni teknolojinin ve betonarmenin şehre ve ülkeye girişinin de bir habercisiydi.
🔸 Betonarmenin, Osmanlı'da yüzyıllardır var olan ahşap, kerpiç, taş ve bunun gibi doğal malzemelerle inşaat malzemelerinin arasına girmesi ve egemenliği elde etmesi çok uzun bir zaman almadı.
🔸 Üst üste koyma mantığı ile gelişen apartman, Osmanlı'da ev denilince akla gelen bahçeli, toprağa bizzat dokunabildiğimiz, ayak bastığımız ev tanımını da kökünden değiştiren, baltalayan yeni teknolojidir.
🔸 Osmanlılarda ev, bir ailenin ve o ailede yeni evlenen bireylerin birlikte yaşadığı, her bir odanın aynı zamanda ayrı bir ev gibi olduğu kompleks yapıydı. Hem özel yaşamı hem de sosyal birlikteliği barındıran kompleks; kültürü ve akrabalığı güçlü kılan en temel etmendi.
🔸 Apartman ise insanların birbirlerini tanımadıkları halde mecburi olarak – kültürel ve manevi olarak bir ilişki kurabilmeksizin - aynı arazi üzerinde kurduğu ortaklıktı. Osmanlı'daki ev yapısının yerini almasıyla beraber toplumdaki ev merkeziyetinde gelişen kültür büyük oranda sona erdi.