Ramazan hilâli göründü mü?
Ramazan orucunun başlangıcı bu yıl Türkiye’de Avrupa’da ve ABD’de 16 Mayıs 2018 Çarşamba günü kabul edilirken Arap dünyasında hilali bekleme kararı alındı. Suudi Arabistan, Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri ve Fas bu akşam gelmesi beklenen mübarek Ramazan ayının habercisi hilali çıplak gözle bekleme kararı aldıklarını duyurdu.
Hilal göründü mü sorusu, İslam dini için büyük önem arz ediyor. Eski dönemlerde takvim bilgilerinin hesaplanma işlemi, ayın konumuna göre değiştiği için Ramazan ayı öncesinde birçok Müslüman'ın ilk yönelttiği soru, "Hilal göründü mü" olmaktaydı. Peki, İslam dininde "Hilal göründü mü" sorusunun hükmü nedir? İşte, Diyanet İşleri Başkanlığı'ndan alınan bilgilere göre bu soru hakkında Hz. Peygamber'in (S.A.S) Hadis-i Şerifleri ve detaylı bilgileri sizler için derledik.
Hilal, Ramazan ayının ilk günlerinde Müslüman âleminin gündemindeki konular arasında yer alıyor. Ramazan ayının başladığı günü ifade eden Hilal, oruca başlanacak ilk günü temsil etmektedir.
KAMERÎ AYLAR
Hicrî takvimde kullanılan on iki ay. Arabî aylar da denir.
(Bkz. Hicrî Sene)Kamerî ayın hesaplanmasında, gökteki ayın dünyâmızın çevresindeki döndüğü zaman esas alınmıştır. Kamerî aylar bazen 29, bazen da 30 gün çeker.
Adından anlaşıldığı gibi başlangıcı ve bitişi ayın hareketlerine göre belirlenen aylardır. Ramazan orucu, Ramazan ayında tutulduğundan ve Ramazan ayı da ay takvimine göre her sene değiştiğinden, oruca başlayabilmek için öncelikle, Ramazan ayının başladığını tespit etmek gerekmektedir. Hz. Peygamber (S.A.S.), "Hilali (Ramazan hilalini) görünce oruca başlayınız ve hilali (Şevval hilalini) görünce bayram ediniz. Hava bulutlu olursa içinde bulunduğunuz ayı otuza tamamlayınız." (Buhârî, Savm, 5, 11; Müslim, Sıyâm, 3-4, 7-9) buyurmuştur.
Bu hadis ilk bakışta hilali çıplak gözle görmedikçe oruca başlanmayacağı ve bayram edilmeyeceği fikrini uyandırmaktadır. Konu ile ilgili diğer rivayetler değerlendirildiğinde, bu hadislerin amacının günün şartları içinde en uygun uygulamanın öğretilmesi olduğu anlaşılmaktadır. Nitekim bir rivayette Hz. Peygamber (S.A.S.), "Biz ümmî bir toplumuz; hesap ve okuma yazma bilmeyiz. Şunu biliriz ki ay, ya 29 ya 30 gündür." (Buhârî, Savm, 13; Müslim, Sıyâm, 15; Ebû Dâvûd, Savm, 4) buyurarak, kamerî aybaşlarının belirlenmesinde hesap yöntemine de başvurulabileceğine işaret etmiş olmaktadır.
AYA MENZİLLERİN TAYİN EDİLMESİ
Hz. Peygamber (S.A.A.), kamerî aybaşlarının belirlenmesi konusunda çıplak gözle görmeyi, başvurulacak yegâne yöntem olduğu için değil, belki o günkü şartlar içinde en sağlıklı sonuç veren yöntem olduğu için öngörmüştür.
Çıplak gözle görülsün ya da görülemesin, ay mutat hareketlerine devam etmektedir. Kur'an-ı Kerim'de güneş ve ayın bir hesaba göre hareket ettiği (Rahmân, 55/5), bunların, diğer fonksiyonlarının yanında aynı zamanda birer hesap ölçüsü kılındığı (Enâm, 6/96), yılların sayısını ve hesabı bilmemiz için aya menziller tayin edildiği (Yûnus, 10/5), gökler ve yer yaratıldığı zaman on iki ay meydana gelecek şekilde bir nizam konduğu (Tevbe, 9/36), ayın yeryüzünden hilal şeklinde başlayıp kademe kademe farklı şekillerde görülmesinin insanlar ve hac için vakit ölçüleri olduğu (Bakara, 2/189) ifade edilmektedir.
Buna göre Hz. Peygamber (S.A.A.), kamerî aybaşlarının belirlenmesi konusunda çıplak gözle görmeyi, başvurulacak yegâne yöntem olduğu için değil, belki o günkü şartlar içinde en sağlıklı sonuç veren yöntem olduğu için öngörmüştür. Hilali gözlemlemenin amacı Ramazan ayının girip girmediğini belirlemektir. Bu sebeple, hilali çıplak gözle görme dışında, bizi bu amaca ulaştıracak başka yöntemlerden yararlanmak da mümkündür.
Bugün, insanoğlunun ulaştığı teknolojik gelişmişlik, ayın hareketleri konusunda en ince ayrıntıyı bile izleme imkânı sunmaktadır. Artık ince astronomik hesaplar yoluyla, gelecek birkaç yıllık namaz vakitlerini gösteren takvimleri hazırlama imkânı bile doğmuştur. Dolayısıyla kamerî ayların başlangıçlarını hesap yöntemiyle belirlemek meşrudur.